نسیم مقدادی - دانشجوی ارشد سابق اگرواکولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
افشین سلطانی - استاد گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
بهنام کامکار - دانشیار گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
امیر حجارپور - دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

تغییر اقلیم ناشی از افزایش دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای در آینده می تواند اثرات قابل توجهی بر تولید محصولات زراعی داشته باشد. هدف این تحقیق بررسی اثر تغییر اقلیم بر عملکرد نخود (Cicer arietinum L.) و تولید نقشه های عملکرد در شرایط دیم استان زنجان بود. سناریوهای مورد بررسی شامل سناریوی شاهد، که شرایط جاری را شبیهسازی کرد و سناریوی تغییر اقلیم شامل اثر مستقیم افزایش غلظت دی اکسیدکربن هوا (از ۳۵۰ به ۷۰۰ میکرومول بر مول) و اثر غیرمستقیم آن (کاهش ۱۰ درصدی بارندگی و افزایش ۴ درجه سانتی گرادی دما)، بودند. شبیهسازیها با استفاده از یک مدل ساده شبیهسازی گیاه نخود برای سناریوهای مختلف انجام شد و نقشه های عملکرد و تغییرات آن در اراضی دیم استان از طریق رهیافت سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) تولید شدند. در نهایت تغییرات عملکرد و نوسانات آن در سالهای مختلف در مقایسه با شرایط فعلی مورد ارزیابی قرار گرفتند. طبق نتایج این مطالعه، شرایط اقلیمی آینده، به طور میانگین در استان زنجان موجب افزایش ۴/۳۳ درصدی تولید نخود نسبت به شرایط فعلی خواهد شد (افزایش از ۷۱۷ به ۹۵۷ کیلوگرم در هکتار) اما پایداری عملکرد در سالهای مختلف کاهش خواهد یافت (افزایش ۲/۲۱ درصدی ضریب تغییرات). به نظر می رسد دلیل افزایش عملکرد، اثرات مثبت افزایش غلظت دی اکسید کربن بر فتوسنتز و کاهش تعرق ناشی از آن باشد؛ همچنین بررسی نتایج مشخص کرد عاملی که نوسانات تولید در سالهای مختلف را افزایش میدهد، افزایش دما خواهد بود.

افزایش دما, افزایش دی اکسیدکربن, پایداری عملکرد, مدل نخود, سیستم اطلاعات جغرافیایی