مرتضی پوزش شیرازی - عضوء هیات علمی بخش خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر
سعید سماوات - عضوء هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب کشور
مختار زلفی باوریانی - عضوء هیات علمی بخش خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر
فرهاد فخری - عضوء هیات علمی بخش خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر
قاسم مرادی - کارشناس سابق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر

مواد آلی به علت اثرات سازنده ای که بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند بعنوان یکی از ارکان مهم حاصلخیزی خاک ها شناخته می شوند. به علت پایین بودن درصد مواد آلی در خاک های استان بوشهر،آزمایشی بصورت کرت های خرد شده درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل ۱۵ تیمار و در ۳ تکرار به مدت ۵ سال به مرحله اجرا در آمد. فاکتور اصلی طرح شامل منابع مواد آلی (در ۸ سطح) و فاکتور سطح مصرف مواد آلی (در ۲ سطح) که در سال اول به خاک افزوده شدند، بود. مواد آلی بکار رفته شامل: M۱)شاهد، M۲)کود پوسیده گاوی، M۳)کود مرغی، M۴) کود سبز شبدر، M۵)کمپوست برگ خرما، M۶)کمپوست بقایای کنجد، M۷) بقایای گیاه سالیکورنیا و M۸)کمپوست پسماند شهری بود. سطوح بکار رفته از هر یک از تیمارها به ترتیب عبارت بودند از( ۵/۷ و ۱۵)، ( ۵/۲ و ۵)، (۱- پس از ۳ چین زیر خاک، ۲- تماما زیر خاک)، (۵ و ۱۰)، (۵ و۱۰)، (۵/۲ و ۵) و (۱۰و ۲۰) تن در هکتار. در سال اول کشت شبدر انجام شد و در سالهای بعدی به ترتیب پیاز، باقلا، اسفناج و کلزا که از کشت های متداول منطقه است کشت شدند. بررسی نتایج  نشان داد که مصرف مواد آلی تاثیر معنی داری بر عملکرد گیاه تا سه سال اول آزمایش داشته است. در پایان آزمایش، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نیز اندازه گیری شد. هدایت الکتریکی و درصد رطوبت اشباع خاک، در تیمارهای مختلف نسبت به شاهد افزایش معنی داری داشت ولی وزن مخصوص ظاهری کاهش نشان داد. سایر خصوصیات خاک مانند درصد کربن و ازت آلی، مقدار فسفر و پتاسیم قابل جذب و همچنین میزان آب قابل استفاده در خاک، تفاوت معنی داری نسبت به شاهد نداشتند.

مواد آلی, کمپوست, خواص فیزیکو شیمیایی خاک, بوشهر