مهدی ریاحی خرم - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و مدیر کل حفاطت محیط زیست
مینو نافع - کارشناس اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان

آب نه تنها عامل حیات بلکه عامل اصلی در شکل گیری تمدن های بشری نیز بوده است. رودخانه گاماسیاب بزرگترین رودخانه استان همدان از چشمه های کارستی واقع در مناطق کوهستانی جنوب شهرستان نهاوند سرچشمه و بخش مهمی از نیاز های آبی منطقه را تامین مینماید . در این تحقیق تغییرات فصلی کیفیت آب و نیز میزان آلودگی رودخانه گاماسیاب که طول آن 200 کیلومتر و دبی متوسط سالیانه آن 19/14 متر مکعب در ثانیه میباشد مورد ارزیابی واقع و کیفیت آب رودخانه شامل : COD,BOD5,DO ، نیترات, فسفات , درجه حرارت , سختی کل , مواد معلق و مواد محلول در چهار ایستگاه نمونه برداری مختلف و در طول پنج سال بطور ماهیانه مورد سنجش قرار گرفت. در ابتدا با انجام مطالعات کتابخانه ای و بازدیدهای صحرایی شرایط و وضعیت کلی رودخانه مورد بررسی وسپس ایستگاههای نمونه برداری تعیین ودر طول 5 سال نسبت به نمونه برداری آب رودخانه اقدام و آزمایشات مطابق دستورالعملهای آزمایشگاهی معتبربر روی نمونه ها انجام شد. نتایح این تحقیق به صورت فصلی گزارش و با استفاده از جداول و گراف های آماری ارائه شده است. این نتایج نشان داد غلظت نیترات با توجه به مسیر جریان رودخانه از ایستگاههای شماره 1 الی 4 دارای روند افزایشی است و این آلودگی در فصول بهار , تابستان و پاییز بیشتر میباشد. نکته مهم اینکه غلظت نیترات در فصل زمستان ثابت و مقدار آن نسبتا بالا است. تغییرات غلظت نیترات از ایستگاه شماره 1 در فصول بهار تابستان و پاییز از mg/l 10 شروع وبا روند افزایشی در ایستگاه شماره 2 به حدود mg/l 30 رسیده است.. بر اساس نتایج بدست آمده اگرچه جریان آب رودخانه در فصل زمستان در اثر ریزش های جوی و عدم استفاده از آب در فعالیت های کشاورزی افزایش یافته ولی غلظت آلودگی نیترات کاهش نمییابد, چراکه با افزایش ریزشهای جوی زهاب اراضی کشاورزی در مسیر حرکت به طرف رودخانه باقیمانه کود های شیمیایی نیتراته مصرفی در فعالیتهای کشاورزی را در خود حل کرده وبه رودخانه منتقل میکند.بر این اساس توصیه میگردد برنامه پایش و کنترل آلودگی رودخانه جدی تر از قبل انجام , آلودگی های بی کانون کشاورزی مدیریت و از ریختن فاضلابهای روستایی به رودخانه اکیدا جلوگیری شود.

آب، رودخانه گاماسیاب، محیط زیست،آلودگی، شهرستان نهاوند