دلارام کاردار طهران - کارشناس ارشد ایرانشناسی، گرایش اصول نسخه شناسی مرمت نسخه های خطی، پژوهشگر و مترجم مستقل

پیش از اختراع عکاسی به شیوه ی امروزی که در سدهی نوزدهم میلادی رخ داد، در ایران دورهی صفوی و در زمان شاه طهماسب، هنری تحت عنوان «عکاسی» مرسوم بوده که مبدع آن را مولانا کپک هروی می دانند. این هنر که برای تزئین نسخه های خطی به خصوص مرقعات استفاده می شده، بدین صورت اجرا می شده است که نقوش مختلفی را بر روی مقوا طراحی و سپس جدا می کردند و شابلون به دست آمده را بر حاشیهی مرقعات می انداختند، و با رنگ های انتخابی، روی الگو را رنگ گذاری می کردند. با مطالعه و بررسی تزئینات عکاسی در نسخه های خطی، شباهت هایی میان این هنر و استنسیل مشاهده می شود. از این رو، نگارنده برآن شد تا این دو هنر را با یکدیگر مقایسه کند. سوالاتی که در این خصوص در ذهن شکل گرفت، عبارتند از: ریشه ی هر یک از این دو هنر به کدام جغرافیا باز می گردد؟ چه شباهت ها و تفاوت هایی میان این دو وجود دارد؟ و آیا امروزه هنر عکاسی و استنسیل همچنان در میان هنرمندان رایج است؟ اطلاعات این پژوهش به شیوهی کتابخانه ای جمع آوری شده و نتایج حاصل که به صورت توصیفی تحلیلی ارائه شده حاکی از آن است که ریشه ی هنر عکاسی به مشرق زمین و هنر استنسیل به مغرب زمین باز می گردد و تفاوت های این دو در کاربرد هر یک و جزئیاتی در شیوه ی اجرای آنهاست. از دیگر تفاوت ها می توان به این اصل اشاره کرد که متاسفانه امروزه، هنر عکاسی، بر خلاف استنسیل، رایج نیست و جزو هنرهای از یاد رفته محسوب می شود.

عکاسی، استنسیل، دوره ی صفوی، تزئینات نسخ خطی، مولانا کپک هروی