مریم برمک - دانشجوی دکتری دانشگاه یزد

بر ادبیات کلاسیک فارسی فضای مرد سالارانه حکمفرماست و وجود نگاه مردانه در آثار ادبی از مسایلی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. انوری شاعر قرن ششم هجری قمری یکی از شاعران کلاسیک زبان فارسی است که زن ستیزی در اشعارش به خوبی قابل مشاهده است. اگرچه شعر انوری بیشتر در خدمت ممدوحانش بوده و جلوه هایی از زندگی اجتماعی در آن کمتر دیده می شود اما بازهم در لابلای آن ابیاتی وجود دارد که به موقف خشن و سرسخت او در برابر زن و همچنان ازدواج دلالت دارد. او در کل در برابر جنس زن بدبین است اما نکته جالب این است که انوری از جمله شاعران مداحی است که ممدوح زن نیز داشته است و این درحالی است که در ادبیات فارسی کمتر شاعری را سراغ داریم که به مدح زنان پرداخته باشد. این مقاله به تحلیل فیمینستی اشعار انوری پرداخته است و حاصل پژوهش نشان می دهد که موقف انوری دربرابر زنان سه گونه است:موقف او دربرابر جنس زن به طور مطلق؛ زنان درباری؛ معشوق که با صفات زنانه وصف می شود. انوری دربرابر زنان به طور مطلق بیش از حد بدبین است و هیچ دیدگاه مثبتی ندارد و در ضعیف و حقیر بودن زن و عدم برابری آنان با مردان بیش از دیگران پای فشرده است، اما در برابر زنان درباری برخورد او تغییر می کند؛ زنان درباری را بیش از حد میستاید، که شاید گرفتن صله انگیزه بسیار مهم اینگونه مدحها باشد. اما در رابطه به معشوق برخورد کاملا متفاوت دارد. معشوق در اشعار انوری با صفات زنانه وصف می شود و با توجه به اینکه در ادبیات فارسی معشوق جدا از جنسیت و زمینی و آسمانی بودنش با صفات زنانه وصف می شود، نمی توان ادعا کرد که معشوق شعر او بطور حتمی زن است.

فیمینیسم، معشوق شعر، ممدوح زن، انوری ابیوردی