محمدعلی کاظمی تبار - استادیار گروه آموزش الهیات دانشگاه فرهنگیان
صدیقه باباپورسکه - کارشناس ارشد علوم قرآنی دانشکده تربیت مدرس قرآن، مشهد

یکی از دانش های مرتبط با کشف معانی واژگان قران کریم، دانش معناشناسی است. درهمین راستا و به هدف بررسیمولفه های معنایی ماده «نسخ» در قرآن کریم، دراین پژوهش به سبک تحلیلی توصیفی، به یکی از مهمترین و چالش-برانگیزترین بحث های علوم قرآنی، یعنی نسخ درقرآن پرداخته ایم که قرآن پژوهان در رد، انکار و اثبات آن نوشته هایبسیار نگاشته اند. این مقاله صرف نظر از تعداد آیات ناسخ ومنسوخ، به مقوله ی معناشناسی ساختگرای نسخ در قرآن بااستفاده از روابط همنشینی و جانشینی می پردازد. با بررسی همنشین های نسخ چون «آیه»، «ننسها»،«نات»، «القاءشیطان» و«یحکم» می توان به جانشین هایی همچون «محو«، «ذهاب» و«تبدیل» برای نسخ دست یافت که ما را درشناختن بیشترمفهوم نسخ یاری میکنند. با دقت در جانشین های نسخ، وجوه اشتراک و افتراق معنایی نسخ با آنواژگان و حوزه ی معنایی نسخ روشن تر می شود. از یافته های دیگر این پژوهش است که فاعلیت هرگونه نسخی درقرآن، تنها خداوند است و پیامبر(ص) آن را از خود، نفی نموده است.

نسخ در قرآن، معناشناسی، روابط همنشینی، روابط جانشینی