عباس باقری - زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه، دانشگاه تبریز
محمد مهدی پور - زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز
ابراهیم رنجبر - زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز
اسدالله واحد - زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

گفت وگو یکی از عناصر لازم و مهم ادبیات روایی است.اسرارنامه ی عطارکه اثری روایی تعلیمی است، حکایت های دلنشینی دارد. در این حکایتها گفت وگو نقش مهمی دارد تاآنجاکه جای کردار را گرفته است. عطار در این حکایت ها با استفاده از شیوه های مختلف گفت وگو، از جمله گفت وگوی مستقیم، غیرمستقیم، درونی و نمایشی به خوبی از این عنصر برای پیشبرد داستان بهره جسته است. در اسرارنامه گفت وگوها از نظر تعدد صداها، چند طرفه، دو طرفه، یک طرفه و روایت، تک صدایی راوی است. گفت وگوهای دو طرفه از حیث تعداد و از بعد تنوع طرفین، بیشترین تعداد و تنوع را به خود اختصاص داده است. زبان در گفتوگوی حکایت های اسرارنامه، حداقل یکی از شش کارکرد ارجاعی، عاطفی، ترغیبی، فرازبانی، همدلی و ادبی را به عهده دارد. سه کارکرد ارجاعی، عاطفی و ترغیبی بیشترین سهم از انواع نقش های زبانی را دارند. در این مقاله، انواع گفت وگو، به ویژه گفت وگوهای دوطرفه ی حکایت های اسرارنامه و کارکرد زبان در آن ها را بررسی کرده ایم. نتیجهی بررسی نشان میدهد که عطار اسرارنامه را به منظور تعلیمات عرفانی سروده و روایت را راه مناسبی برای مقصود خود یافته است. وی بیش از همه ی وجوه فعل، از وجه خبری استفاده کرده است و زبان او بیشتر نقش ارجاعی و در مرتبه ی بعد نقش عاطفی و ترغیبی دارد و به اعجاز زبان در بیان مفاهیم آگاهی کافی داشته است.  

واژه های کلیدی: اسرارنامه, ارجاعی, ترغیبی, عاطفی, گفت وگو