محسن مرسل پور

تاریخ دریافت: ۲۶/۲/۹۰                تاریخ پذیرش:  ۶/۳/۹۱ E-mail: morsalpour@yahoo.com                                                  در دوره­ ایلخانی و در پایان کار خاندان جوینی، تا روی کار آمدن غازان نهاد وزارت وارد دوره­ای پر فراز و فرود شد. ارغون که در واکنش به دوره­ی­ احمد تگودار و برتری خاندان جوینی به ایلخانی رسید، امیری مغولی را به مقام وزارت برگزید. روی کار آمدن امیر بوقا وقفه­ای درفرآیند سازماندهی دیوانسالاری ایلخانی توسط ایرانیان و همسازی دولت ایلخانی با الگوی ملکداری ایرانی ایجاد کرد. با این حال ضرورت­های اداره­ قلمرو ایلخانی و پیامدهای تمرکز امارت و وزارت در دست امیری مغول بدون پیشینه­ی دیوانسالاری, به کار بوقا پایان داد. پس از بوقا در دوره­ ارغون, گیخاتو و بایدو، وزیران برجسته­ی ایرانی در حکومت ایلخانی به قدرت رسیدند. در این زمان سعدالدوله یهودی و صدرالدین خالدی زنجانی از وزیران برجسته­ ایرانی بودند که با وجود کفایت در اداره­ امور قلمرو ایلخانی, به سبب پاره­ای ناهمسازی­ها و رقابت­های درونی حکومت ایلخانی و گرایش­های تمرکز گریز امرای مغول، دوران وزارت ایشان با وجود بارقه­هایی از امید برای سامان حکومت ایلخانی و امور ایران چندان نپایید مع ذلک ایشان توانستند راه را برای همسازی مغولان با جامعه­ ایرانی بوسیله­ دستگاه دیوانسالاری هموار کنند. مقاله­ حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی وزیران این دوره­ی تاریخ ایلخانی و تکاپوهای ایشان را مورد بررسی قرار می­دهد.    

وزارت, صاحبدیوان, سعدالدوله, بوقا, صدر الدین, قوریلتای