ابراهیم ظاهری عبده وند - استادیار دانشگاه شهرکرد
جهانگیر صفری - استاد دانشگاه شهرکرد

هدف در این پژوهش آن است تا با بررسی سیر قهقرایی شخصیت های سلم، تور (سیر قهقرایی اخلاقی) و رستم (سیر قهقرایی در زمینه قدرت و اقتدار) بر مبنای روش اسنادی، به این پرسش ها پاسخ داده شود که آیا شخصیت ها مورد بررسی تا مرز نهایی تجربه بشر (امر منفی در منفی) پیش می روند یا خیر؟ آیا این سیر قهقرایی بر تحقق شخصیت اثر می-گذارد و در صورت اثرگذاری، این امر به چه شکلی است؟ نتایج پژوهش، نشان دهنده این است که سلم و تور به سبب قرارگرفتن در مقابل نیروی مخالف آز، در سیر قهقرایی خود، به ترتیب از نقطه عدالت به تبعیض، بی عدالتی و استبداد می رسند که به سبب تسلیم شدن در برابر نیروی مخالف، سیر قهقرایی شان منفی است. در مقابل رستم که به سبب نیروهای مخالف نیرومندی مانند کاوس، سهراب و مرگ، از اقتدار به محدود شدن قدرت، شکست و سرانجام به نقطه عجز می سد، به سبب ایستادگی در مقابل نیروهای مخالف، سیر قهقرایی اش مثبت است. بررسی سیر قهقرایی این شخصیت ها، نشان دهنده این است که در شاهنامه، شخصیت ها به تجربه نهایی بشر دست می یابند و این امر، بر عمق یافتن آنان می افزاید.

سیر قهقرایی, شاهنامه, شخصیت, عدالت, قدرت طلبی