علی عمرانی - دانشجوی کارشناسی ارشد
منوچهر خدارحمی - استادیاردانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
فرزاد افشاری - دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

زنگ زرد، مهمترین بیماری گندم در سرتاسر جهان است. مطمئن ترین روش جهت کنترل این بیماری، استفاده از ارقام مقاوم می باشد. جهت تهیه ارقام مقاوم به زنگ زرد، آگاهی از میزان و کیفیت بیماریزایی عامل بیماری و خصوصیات مقاومت ارقام مختلف گندم نسبت به بیماری زنگ زرد کاملاً ضروری است. این امر به ترتیب توسط تعیین نژاد عامل بیماری و بررسی میزان مقاومت میزبان در مراحل مختلف رشدی تحقق می یابد. به منظور بررسی و ارزیابی مقاومت نسبت به بیماری زنگ زرد، 72 لاین و رقم گندم به همراه رقم حساس بولانی به عنوان شاهد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار کشت و در مرحله گیاهچه ای در شرایط گلخانه با نژاد 198E130A+ مورد آزمایش قرار گرفتند. اجزاء مقاومت که شامل تیپ آلودگی و دوره کمون بودند، اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در شرایط این نژاد بین ژنوتیپ های گندم برای هر دو صفت تیپ آلودگی و دوره کمون اختلاف معنی داری وجود دارد. در بررسی مقاومت ارقام در مرحله گیاهچه ای 6/46 % از مواد دارای تیپ آلودگی 9-7، 1/41 % دارای تیپ آلودگی 6-3 و 3/12% دارای تیپ آلودگی 2-0 در مقیاس مک نیل و همکاران (McNeal et al., 1971) بودند. در تجزیه کلاستر لاین ها در 3 گروه قرار گرفتند. لاین ها و ارقام شماره (46-41-40-29-20-18-16-15-3) نسبت به نژاد مورد مطالعه دارای مقاومت کامل بودند، این ارقام دارای ژن های مقاومت از نوع گیاهچه ای می باشند که می توان از آنها به عنوان منابع مقاومت نسبت به این نژاد در برنامه های اصلاحی استفاده نمود. همچنین آنالیزهای آماری نشان داد که بین دو صفت تیپ آلودگی و دوره کمون همبستگی معنی داری وجود دارد.

تیپ آلودگی، دوره کمون، زنگ زرد، گندم، مقاومت گیاهچه ای