نیره حسینی خانمیری
کاظم هاشمی مجد
شکراله اصغری
شاهین اوستان
فرشاد کیوان بهجو

استفاده از لجن فاضلاب به عنوان یک کود ارزان قیمت و غنی از عناصر غذایی در مناطقی از ایران رواج یافته است. اما کاربرد لجن فاضلاب در مقادیر زیاد، انباشته شدن عناصر سنگین در خاک را به دنبال دارد که می تواند منجر به آلودگی خاک و انتقال این آلودگی به زنجیره غذایی شده و سلامتی انسان ها و حیوانات را به خطر اندازد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر لجن بیولوژیک مجتمع پتروشیمی تبریز بر غلظت برخی فلزات سنگین در گیاه جو بهاره کشت شده در خاک آهکی بعد از شش ماه انکوباسیون بود. این پژوهش در گلخانه با پنج سطح لجن فاضلاب شامل تیمار شاهد (بدون لجن)، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ تن در هکتار، در سه تکرار و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. نتایج تجزیه خاک نشان داد که کلیه مقادیر مصرفی لجن بیولوژیک باعث افزایش معنی دار مقادیر قابل استخراج (به روش DTPA) آهن، روی، منگنز و کادمیم و مس (به استثنای تیمار ۲۵ تن در هکتار) نسبت به تیمار شاهد شد. هم چنین نتایج تجزیه گیاه نشان داد که مقادیر آهن، روی و منگنز در اندام هوایی و مقادیر روی و منگنز در ریشه به طور معنی داری در کلیه تیمارها نسبت به شاهد افزایش یافت. ولی میزان افزایش آهن در ریشه معنی دار نشد. میزان مس و کادمیم در اندام هوایی و ریشه خارج از حد تشخیص دستگاه بود. نتیجه گیری تحقیق این بود که اگرچه کاربرد لجن بیولوژیک باعث افزایش غلظت عناصر سنگین در خاک شده، ولی تاثیر آن بر غلظت عناصر سمی مثل کادمیم در گیاه معنی دار نگردید.

Keywords: Petrochemical sludge, Heavy metals, Calcareous soil, Spring barley., واژه های کلیدی : لجن پتروشیمی، فلزات سنگین، خاک آهکی، جو بهاره