حمیدرضا ابوترابی - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
محمود رمرودی - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
محمدرضا اصغری پور - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
محمد صادق غضنفری مقدم - پژوهشکده انرژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، کرمان، ایران.

برای اجتناب از پیامد­های منفی بیلان منفی آب در شهرستان های قائنات و زیرکوه، محدودیت کشت محصولات زراعی با نیاز آبی بالا ضروری است. در این پژوهش با استفاده از برنامه­ریزی غیرخطی چندهدفه (MOP)، الگوی کاشت بهینه با هدف حداکثرسازی سودخالص و حداقل­سازی آب مجازی، ردپاهای آب سبز، آبی، خاکستری و سفید محصولات زراعی منطقه قائنات و زیرکوه پیشنهاد شده است. در تمامی محصولات مورد مطالعه، ردپای آب آبی بیش از سایر اجزای ردپای آب بود که نشان دهنده اتکای زراعت بر منابع آب­های سطحی و زیرزمینی است. در مدل MOP سطح زیر کشت سیب زمینی، خربزه و جو قائنات و سطح زیر کشت خربزه، چغندرقند، سیب­زمینی، هندوانه، یونجه و زعفران زیرکوه نسبت به الگوی جاری افزایش یافت. کاهش سطح زیر کشت ۵۰ درصدی پنبه، یونجه، هندوانه قائنات و پنبه، گندم و جو زیرکوه در الگوی MOP از دیگر موارد مهم نتایج بود. با تعیین الگوی کشت بهینه می­توان اثرات محیطی کشاورزی بر منابع آب را کاهش داد، به طوری که اجرای این الگو در منطقه کاهش ۲۶ درصدی آب مجازی، چهار درصدی ردپای آب آبی، ۱۸ درصدی ردپای آب خاکستری به میزان ۳۶۸۷۷۹ تن در هکتار نسبت به وضع موجود را نتیجه داد. با توجه به یافته های این مطالعه توجه به اهداف محیطی موثر بر منابع آب در بهینه سازی الگوی کشت ضروری است. با استفاده از مدل پیشنهادی می­توان علاوه بر انتخاب الگوی مناسب و استفاده بهینه از منابع آب و زمین، در حدود ۱۳ میلیونمترمکعب آب را نسبت به الگوی جاری در منطقه ذخیره کرد. 

برنامه ریزی غیرخطی, ردپای آب آبی, ردپای آب سبز, ردپای آب سفید, زعفران, منابع آب