حبیب الله عباسی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی
اکرم برازنده - دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی، کارشناس وزارت آموزش و پرورش

محققان حوزه شعر عرفانی ساختار روایی بیشتر مثنوی­های عرفانی فارسی به­ویژه مثنوی­های شگرف سه­گانه آن یعنی حدیقه الحقیقه سنایی، منطق الطیر عطار، و مثنوی معنوی مولوی را دارای ساختاری مشترک، و مبتنی بر پیرنگ کلان و طرح سراسری می­دانند. مثنوی­های الهی­نامه و منطق­الطیر و مصیبت­نامه عطار که سفرنامه روحانی به شمار می­آیند، افزون بر داشتن پیرنگ کلان از ساختار روایی خرد متفاوتی نیز بهره­مند هستند. در جستار حاضر با روش توصیفی -تحلیلی و رویکرد روایت شناسی که هدف نهایی آن کشف الگوی جامع روایت است، کوشیدیم از رهگذر تبیین ساختارهای روایی مثنوی های سه­گانه به راز حکایت-تمثیل­ها و کارکرد اصلی آن­ها پی ببریم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که عطار ضمن ساختار وحدتی - کثرتی مبتنی بر طرح سراسری این مثنوی­ها، از ساختارهای روایی سفرنامه­ای، هزارویک­شبی، و کتاب مقدسی نیز بهره جسته است و راز اصلی حکایت - تمثیل­های وی این است که تاریخ روزگار خویش را بر اساس الگوی روایت تاریخ انبیا می­سنجد و به حوادث تاریخی روزگار خود ارجاع نمی­دهد.

ساختار روایی, عطار, الهی نامه, منطق الطیر, مصیبت نامه, حکایت تمثیل