محمد رضا یوسفی - دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه قم
الهه حیدری جونقانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

سهروردی را باید حلقه واسط فلاسفه مشایی و اشراقی و عرفا دانست. وی عرفان را عمیقا با فلسفه درآمیخت به گونه ای که فلسفه از خشکی محض خویش به درآمد و عرفان پایه های استوار استدلالی یافت. به عبارت دیگر، علت ظهور افرادی مثل ابن عربی، عزیزالدین نسفی و حتی صدرای شیرازی را باید در تاثیر سهروردی بر فلسفه و عرفان جست وجو کرد. یکی از مهم ترین وجوه اشتراک فلسفه مشاء، فلسفه اشراق و عرفان اسلامی، بحث وجود است که اشراقیان و عرفا از آن به نور تعبیر می کنند. مهم ترین جلوه نور در قرآن آیه ۳۵ سوره نور است که فلاسفه و عرفا تاویلات و تفسیرهای متفاوتی از آن کرده اند. سهروردی در تاویلاتش، هم از فلاسفه مشاء تاثیر پذیرفته و هم از عرفا. مثلا در تفسیر «لا شرقیه و لا غربیه» مانند ابن سینا آن را چیزی می داند که نه عقل باشد نه هیولا؛ و «شجره زیتونه» را مثل غزالی قوه فکر دانسته است؛ «نور علی نور» را بازگشت هر چیزی به جنس خودش دانسته، در حالی که غزالی و عین القضات از آن به روح نبوی تاویل کرده اند. در این مقاله، تاویل ها و تفسیرهای سهروردی از نور (عموما) و آیه نور (خصوصا) به بحث گذاشته شده، میزان تاثیرپذیری وی از متقدمان فلاسفه و عرفا و جنبه های ابتکاری تاویلات او بررسی می شود.

سهروردی, غزالی, اشراق, مشاء, عرفان, تاویل, نور