آرش رنجبر - دانشجوی دکتری گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران.
علی رحیمی خوب - استاد گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
حامد ابراهیمیان - استادیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران.
مریم وراوی پور - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان

تغییر شکل و انتقال کود اوره، نیترات و آمونیوم در خاک بصورت زنجیره­ای از واکنش­های متصل به هم صورت می­گیرد که برای مدیریت دقیق­تر آب و کود در مزرعه باید این واکنش­ها توامان باهم در نظر گرفته شوند. در این پژوهش مدل HYDRUS-۲Dبه منظور پیش­بینی توزیع و انتقال توامان رطوبت، نیترات و آمونیوم در زیر جویچه و پشته­های آبیاری طی دوره رشد ذرت ارزیابی شد. نخست، گیاه ذرت تحت سه تیمار کود اوره صفر، ۱۵۰ و ۲۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و در سه تکرار کشت شد. مقادیر جذب نیتروژن توسط گیاه به علاوه میزان رطوبت و غلظت نیترات و آمونیوم خاک در اعماق مختلف زیر پشته و جویچه­ها طی فصل رشد، قبل و بعد از هر نوبت کوددهی اندازه­گیری شدند. از این داده­ها برای واسنجی و صحت­سنجی پارامتر­های هیدرولیکی و انتقال املاح موجود در مدل استفاده شد. نتایج ارزیابی مدل در طول مرحله صحت­سنجی نشان دادند که بین مقادیر رطوبت، نیترات و آمونیوم شبیه­سازی شده و اندازه­گیری شده در خاک تطابق خوبی وجود داشت. شاخص­های ضریب تبیین و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده برای پیش­بینی رطوبت خاک در محدوده توسعه ریشه به ترتیب برابر با ۷۷۲/۰ و ۳۷/۴ % بدست آمدند. علاوه بر این، شاخص­های مذکور برای پیش­بینی غلظت آمونیوم خاک در زیر جویچه و پشته­های هر سه تیمار به ترتیب بین ۶۴۵/۰ تا ۷۹۸/۰ و ۲۳/ ۱۴% تا ۴/۲۹% و برای نیترات به ترتیب بین ۷۱۶/۰ تا ۸۲۹/۰ و ۵۷/ ۲۳% تا ۲/۲۵% تغییر نمودند. در مجموع نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که مدل HYDRUS علاوه بر انتقال رطوبت، توزیع نیترات و آمونیوم را در زیر جویچه و پشته­های آبیاری با دقت مناسبی شبیه­سازی می­کند و به همین دلیل می­تواند ابزار مفیدی برای مدیریت آب و کود در آبیاری جویچه­ای باشد.

مدیریت آب و کود, واسنجی, انتقال املاح