فاطمه ابراهیمی - Research & Technology Institute of Plant Production, Shahid Bahonar University of Kerman, Iran.

سورگوم از مهم ترین گیاهان علوفه ای با پتانسیل تولید بالا، قابل کشت در خاک های فقیر و دارای سازگاری زیاد در برابر تنش ها است. به منظور بررسی اثر تنش کم آبی، پتانسیل تولید و روابط صفات مهم در سورگوم علوفه ای، ۳۶ ژنوتیپ در قالب طرح لاتیس ۶× ۶ تحت شرایط تنش کم آبی در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان کشت شد. اعمال تنش در مرحله آغاز خوشه دهی در ۸۵ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک انجام شد و در شرایط بدون تنش در ۵۰ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک، آبیاری انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش کم آبی عملکرد علوفه تر و ارتفاع بوته را به ترتیب به میزان ۴۴/۸ و ۱۸/۳ درصد کاهش داد. ارقام unl Hybrid۳،وWray،وSpeed Feed و Smith بیش ترین عملکرد علوفه تر در شرایط مطلوب و تنش رطوبتی دارا بودند. مقایسه میانگین بر اساس شاخص های میانگین تولید (MP)، شاخص عملکرد (YI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP) و شاخص تحمل به تنش (STI)، و تجزیه به مولفه های اصلی برای شاخص های تحمل نشان داد ارقام unl Hybrid۳،وSpeed Feed،وWray،وSmith،وICSV۲۵۲۶۴ و Dale به عنوان ارقام متحمل و با پتانسیل زیاد عملکرد در هر دو شرایط رطوبتی بودند. بر اساس نتایج تجزیه مسیر، ارتفاع بوته و قطر ساقه به ترتیب در شرایط بدون تنش و تنش کم آبی بیش ترین اثر مستقیم را بر عملکرد علوفه داشتند و بیش ترین اثر غیرمستقیم را این صفات به ترتیب از طریق قطر ساقه و ارتفاع بوته بر عملکرد علوفه سورگوم اعمال کردند. به طور کلی تنش کم آبی در سطح ۸۵ درصد تخلیه آب قابل استفاده خاک در مرحله رشد زایشی سورگوم علوفه ای منجر به کاهش رشد و عملکرد علوفه شد. تنوع کافی در ژرم پلاسم مورد بررسی از لحاظ پاسخ به تنش کم آبی و گزینش ارقام متحمل وجود دارد. ارقام متحمل با پتانسیل عملکرد زیاد در ژرم پلاسم مورد بررسی برای توسعه کشت در مناطق با محدودیت منابع آبی و صفات موثر بر عملکرد برای بهبود عملکرد پیشنهاد می شود.

Fresh forage yield, Sorghum, Tolerance indices, Heading stage., عملکرد علوفه تر, ذرت خوشه ای, شاخص های تحمل, مرحله خوشه دهی.