ریحانه قاسم آبادی - دانشجوی دکتری حفاظت و مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، اصفهان، ایران.
حسین احمدی - دانشیار حفاظت و مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده حفاظت و مرمت، اصفهان، ایران.

نقاشی های دیواری میراث تاریخ شیعی در قالب هنر عامیانه از اواخر دوره صفوی و اوج گیری آن از دوران قاجار به بعد، به عنوان بخشی از فرهنگ دینی تاریخی اجتماع عامه در بناهای مذهبی (بقاع، تکایا، و امامزاده ها) با تداوم کاربری تا به امروز، سبب ظهور نگرش مخصوص به ویژگی های شاخص این نقاشی ها و انتظارات مخاطبان عامه آنها به عنوان مخاطبان هدف، در فرایندهای مرمتی می گردد. اکثر دیوارنگاره های این ابنیه به شرح روایات مذهب شیعه پرداخته اند به طورکلی در دهه های اخیر بیان اهمیت جایگاه ارزش های مرتبط با مخاطبان هدف آثار میراثی در حال کاربری و تمرکز بر ادراکشان منجر به این تحقیق گردید تا در این مقاله به دنبال این هدف باشد که تاثیرات ارزش های نقاشی های عامیانه تاریخ شیعی ایران و انتظارات مخاطبان عامه امروزی آنها را بر ادراک ایشان از روایت های تاریخی دیوارنگاره ها در طی بازسازی تصویری این آثار، بررسی نماید. این مهم به سبب گسترش رویکردهای ارزش مدار در مبانی مرمت معاصر در سطح بین المللی و اهمیت مبحث جامعه شناسی مخاطبان هنر عامه و نیز به ضرورت و به جهت فقدان پژوهشی دانشگاهی در این زمینه در داخل کشور، صورت گرفته است. این مقاله در یک روش کیفی، از مطالعات کتابخانه ای و فن مصاحبه هدفمند و نیمه ساختاریافته با ۱۳ نفر از متخصصین جهت جمع آوری داده ها استفاده کرده، و با رویکرد پدیدارشناسی کلایزی به صورت طبقه بندی مصاحبه ها تا دستیابی به پاسخ سوال تحقیق، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش منجر به دستیابی به ۶ مقوله فرعی و ۱۱ زیر مقوله گردید که مقولات فرعی به عنوان عوامل موثر بر بازسازی کمبودهای دیوارنگاره های عامیانه مذهبی بر اساس اولویت های ارزشی و انتظارات مخاطبان عامه این آثار عبارت اند از:۱) جایگاه ارزش های ویژه نقاشی های عامیانه تاریخ شیعی، ۲) عوامل موثر بر ادراک مخاطبان عامه ۳) عوامل موثر بر بازخوانی ذهنی مخاطبان ۴) تعریف مخاطبان هدف (ذینفعان) ۵) انتظارات مخاطبان از خوانش تصاویر روایات تاریخی - مذهبی، و ۶) انتظارات مخاطبان از مرمت و بازسازی نقاشی ها؛

دیوارنگاره های عامیانه مذهبی, ارزش ها, مخاطبان عامه (مخاطبان هدف), مرمت و بازسازی, تاریخ شیعی ایران