محسن حسنی - بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
مائده لطفی پور - دانش آموخته دکتری ویروس شناسی از دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
محمد قاسمی نژاد - زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محمدحسین طبیب - علف های هرز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
مهدی بایمانی - بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

بیماری­های ویروسی در غلات به لحاظ اقتصادی از مهمترین عوامل بیماری­زای این محصولات به حساب می­آیند. در این مطالعه وقوع سه ویروس مهم در گندم به نام­های ویروس کوتولگی گندم (Wheat dwarf virus, WDV)، ویروس کوتولگی زرد جو (Barley yellow dwarf virus, BYDV)  (گونه ی MAV) و ویروس موزائیک مخطط گندم ((Wheat streak mosaic virus, WSMV در استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور در سال زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰، از مزارع گندم در شهرستان­های شادگان، الهایی، ملاثانی، شوش، اندیمشک و رامهرمز نمونه برداری صورت گرفت. نمونه­ها توسط آزمون الایزا (Enzyme-linked immune sorbent assay, ELISA) با آنتی­بادی­های اختصاصی مربوط به هر ویروس مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی­ها نشان داد که از ۵۷۰ نمونه آزمایش شده با علائم کوتولگی، زردی و موزائیک، ۱۷۲ نمونه (۳۰ درصد) آلوده به WDV، ۱۲۷ نمونه (۲۲ درصد) آلوده به BYDV-MAV و ۲۹ نمونه (۵ درصد) آلوده بهWSMV  بودند. بدین ترتیب، WDV به عنوان عامل اصلی کوتولگی و زردی­های گندم استان خوزستان معرفی گردید. علاوه بر این، آلودگی مخلوط به دو یا چند ویروس در بین نمونه­ها نیز بررسی شد. حضور همزمان دو ویروس WDV و BYDV-MAV در ۹ درصد از نمونه­ها مشاهده شد، در حالی که آلودگی مخلوط بین WSMV وWDV یا WSMV و BYDV-MAV دیده نشد. این اولین گزارش از بررسی گسترده در مورد فراوانی ویروس­ها ی ذکر شده در مزارع گندم استان خوزستان می باشد که نتایج آن زمینه را برای کارهای تکمیلی از جمله تایید مولکولی ویروس­ها، ارزیابی خسارت آنها و بررسی حساسیت و مقاومت ارقام مختلف گندم در شرایط آزمایشگاهی و مزرعه­ای فراهم خواهد نمود.

الایزا, ویروس کوتولگی گندم, ویروس کوتولگی زرد جو گونه ی MAV, ویروس موزائیک مخطط گندم