محسن پیشوایی علوی - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه کردستان
فردین حسین پناهی - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

گزاره های پرسشی با کارکردهای کنشی متنوعی که در زبان دارد، یکی از ابزارهای موثر زبان در تاثیرگذاری بر مخاطب، و ایجاد کنش های بیرونی است. با توجه به اهمیت ویژه ی گزاره های پرسشی، در تاثیر و بلاغت کلام، بررسی موردی کنش های کلامی گزاره های پرسشی در قرآن کریم و تبیین نقش کنشی آنها در تاثیر و بلاغت قرآن، از ضروریات پژوهش در حوزه ی بلاغت و قرآن پژوهی است. در این مقاله به منظور تبیین جنبه های دیگری از بلاغت گزاره های پرسشی در قرآن کریم، بر اساس نظریه ی کنش کلامی(speech act)، به بررسی کارکردهای کنشی گزاره های پرسشی در قرآن کریم می پردازیم و برای دست یابی به نتایج دقیق تر در این زمینه، سوره ی «مومنون» به عنوان زمینه ی بررسی موردی انتخاب شده است. نتایج این تحقیق، کارکردهای هدفمند و پویای زبان قرآن در عرصه ی کنش های کلامی را نشان می دهد. از سوی دیگر، با توجه به ابتنای مبانی نظریه ی کنش کلامی بر «زیان طبیعی» و کارکرد آن در جوامع انسانی، برخی مبانی این نظریه، در تضاد با ویژگی های کلام وحیانی قرآن و دیگر کتاب های آسمانی است، و در بررسی آیات قرآن کریم بر اساس نظریه ی کنش کلامی، باید نسبت به این مساله دقت لازم را به عمل آورد.  

کلید واژه ها: سوره مومنون, گزاره های پرسشی, کنش کلامی, گوینده, مخاطب, بافت