داراب یزدانی - استادیار، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران
مهدی ابراهیمی - استادیار، مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی، جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی، بیرجند، ایران
سعید مودی - استادیار، دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
فرزانه نباتی - استادیار، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران
محسن پویان - کارشناس ارشد، مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی، جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی، بیرجند، ایران
سمیه الوانی - دکترا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
فرزانه جوکار شوریجه - کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج، ایران

استان خراسان جنوبی بزرگ ترین تولیدکننده عناب (Ziziphus jujuba Mill.) در ایران است و زندگی بخش قابل توجهی از مردم آن منطقه به تولید این محصول وابسته است. شیوع آفت سنک عناب (Monosteira alticarinata Ghauri) در سال های اخیر علاوه بر کاهش تولید محصول، به دلیل استفاده وسیع از سموم شیمیایی برای کنترل این حشره در زمان برداشت محصول، سلامت مصرف کنندگان عناب را تهدید می کند. ازاین رو، در این پژوهش امکان کنترل این آفت با فرمولاسیون عصاره و اسانس برخی گیاهان دارویی برای اولین بار بررسی شد. در مرحله آزمایشگاهی، ترکیب های مورد بررسی شامل عصاره Capsicum annuum L. (۳۰%) + روغن Allium sativum L. (۱۰%)، اسانس Mentha piperita L. (۱۰%) + اسانس Pelargonium graveolens L’Hér. (۱۰%)، اسانس Syzygium aromaticum L. (۳۰%)، روغن Azadirachta indica A. Juss. (۵%) + اسانس Thymus vulgaris L. (۵%) و روغن A. indica (۵%) + اسانس Th. vulgaris (۵%) + صابون پتاسیم (۵۰%) بودند که همراه با دلتامترین (۰.۱%) به عنوان شاهد مثبت و آب به عنوان شاهد منفی در آزمون زیست سنجی بررسی شدند. نتایج حاصل از آزمون زیست سنجی نشان دهنده کارایی بالای پنجمین فرمولاسیون بود که بعد از گذشت چهار ساعت با غلظت ۲% سبب نابودی ۱۰۰% آفت شد و همراه با دلتامترین با ۹۲.۵% تلفات حشره در یک گروه آماری قرار گرفت. نتایج نرم افزار Polo plus نشان دهنده مرگ ۵۰% حشرات (LC۵۰) در غلظت ۰.۹۱% از فرمولاسیون پنجم بود. نتایج تحلیل داده های میدانی با نرم افزار SAS نشان دهنده کنترل نسبی فرمولاسیون مورد استفاده در بررسی های میدانی بود؛ به نحوی که بعد از گذشت ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت درصد کنترل حشره در غلظت ۲% از این فرمولاسیون به ترتیب ۲۷.۴۳، ۴۳.۹۹ و ۵۶.۲۴ بوده است. این نتایج نشان می دهد که فرمولاسیون گیاهی حاوی روغن چریش، اسانس آویشن و صابون پتاسیم در غلظت ۲% از قابلیت مناسبی برای کنترل سنک عناب برخوردار است و می تواند پس از ثبت به عنوان جایگزین سموم رایج در کنترل سنک عناب مورد استفاده قرار گیرد.

سنک عناب (Monosteira alticarinata Ghauri), گیاهان دارویی, اثر کشندگی, تجزیه پروبیت, LC۵۰