اصغر شکرگزار
زهرا جمشیدی
پروانه جمشیدی

رشد جمعیت شهرهای ایران از اواسط دهه ی ۱۳۶۰ با افزایش چشمگیری نسبت به دهه­های قبل مواجه بوده است. از جمله تحولاتی که به دنبال افزایش جمعیت رخ داد، گسترش اسپرال شهری است که ناشی از بی­برنامگی در بهره­برداری مناسب از زمین­های شهری است. در این راستا جوامع مختلف شهری برای روبه رو شدن با مشکل توسعه ی پراکنده شهری، راه حل های مختلفی در پیش گرفتند. از جمله این راهبردها، تئوری رشد هوشمند به عنوان یک نظریه ی برنامه ریزی شهری، منطقه ای و حمل و نقل است که در آن بر جلوگیری از پراکنده شدن شهر و تخصیص فضا به سایر کاربری ها در بخش فشرده یا مرکز شهر تاکید می کند. هدف مقاله ی حاضر نیز تحلیل راهبرد، اصول و راهکارهای رشد هوشمند شهری با تاکید بر توسعه ی آتی شهر رشت بر اساس مدل تراکم جمعیتیهلدرن است. نتایج به دست آمده نشان داد که مساحت شهر رشت در فاصله ی سال­های ۱۳۴۵- ۱۳۸۵ از ۸۱۰به ۱۲۷۲۲ هکتار و جمعیت از ۱۰۹۴۹۱ به ۵۵۷۳۳۶ نفر افزایش پیدا کرده است، که نشان از توسعه ی شتاب زده ی شهر طی این دوره دارد. همچنین تعداد محله های شهر طی همین دوره از ۸ محله به ۳۵ محله افزایش یافته است. از میان ۱۰۰ درصد زمین های اضافه شده به شهر بین سال­های ۱۳۴۵- ۱۳۶۹، ۵۷ درصد مربوط به رشد جمعیت و ۴۳ درصد مربوط به گسترش افقی و در فاصله سال­های ۱۳۷۰- ۱۳۸۵، ۷۳ درصد مربوط به جمعیت و ۲۷ درصد مربوط به گسترش افقی شهر بوده است که نشان­دهنده ی کاهش توسعه افقی در فاصله­ی این سال­ها است. بنابراین بایستی برای کنترل توسعه ی پراکنده ی شهر به توسعه ی فشرده بخش مرکزی شهر، گسترش فرهنگ عمودی­سازی شهر و بالاخره فراهم کردن امکانات رفاهی در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر تاکید کرد.

گسترش افقی, رشد پراکنده ی شهری, رشد هوشمند شهری, مدل هلدرن, شهر رشت