پریسا پناهی
مهدی پورهاشمی - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

تنوع گونه ای از ویژگی های بارز اکوسیستم های طبیعی بشمار می آید و حفاظت از گونه های باارزش چوبی از ضروریات این اکوسیستم هاست. درصورتی که استمرار تولید گونه های چوبی بخوبی امکانپذیر نباشد، برخی از گونه ها درمعرض نابودی قرار خواهند گرفت. استمرار تولید در اکوسیستم های طبیعی با مکانیسم تجدیدحیات محقق می شود، بنابراین تجدیدحیات رکن اصلی زنجیره تولید می باشد. جنس بلوط با دارابودن حدود 600 گونه متنوع ترین جنس تیره راش می باشد که تنوع قابل ملاحظه-ای از گونه های آن سطوح وسیعی را در جنگل های هیرکانی، ارسباران و زاگرس پوشش می دهند و برخی از گونه های آن در سالیان اخیر در فضاهای سبز شهری نیز مورد استفاده قرار گرفته اند. تکثیر گونه های مختلف بلوط جهت کاشت در جنگل های طبیعی یا جنگل های شهری بسهولت توسط بذر امکانپذیر است، اما اولین و مهم ترین چالش در این زمینه برآورد شاخص بذردهی گونه های مختلف بلوط می باشد که فرآیندی بسیار دشوار، وقت گیر و هزینه بردار است، زیرا برای این منظور نیاز به شمارش مستقیم بذر روی تاج درختان و یا جمع آوری بذرهای هر درخت و شمارش آنها می باشد. برای حل این مشکل امروزه در نقاط مختلف دنیا از روش های برآورد چشمی که بسیار ساده و کم هزینه هستند، استفاده می شود، اما متأسفانه تاکنون در داخل کشور به این روش ها پرداخته نشده است. در این مقاله سعی می شود مهمترین و متداولترین روش های برآورد چشمی وضعیت بذردهی درختان بلوط شامل 5 روش Sharp، Whitehead، Graves، Chrsitisen-Kearby و روش تصحیح-شده Graves معرفی و نقاط قوت و ضعف آنها بررسی شوند. در تمام این روش ها در ابتدای شهریورماه با استفاده از چشم مسلح یا غیرمسلح تاج درخت اسکن شده و مطابق با دستورالعمل هر روش و با استفاده از طبقه بندی های تعریف-شده در هر روش، نمره ای به درخت تعلق می گیرد که رتبه بذردهی نامیده شده و وضعیت بذردهی آنرا مشخص می سازد. آموزش و ترویج استفاده از این روش ها و همچنین پایش درازمدت بذردهی در بلوط ها، امکان دستیابی به اطلاعات باارزشی در مورد بذردهی درختان بلوط و شناسایی درختان باارزش را فراهم خواهد ساخت.

بلوط، تجدید حیات، روشهای برآورد چشمی، بذر، نمره بذردهی