مریم رسول زاده اقدم - گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
رضا درویش زاده - گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
ابراهیم سپهر - گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
هادی علی پور - گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

فسفر از عناصر ضروری برای گیاهان است؛ در خاک های آهکی به دلیل pH بالا، وجود کربنات کلسیم، کمبود ماده آلی، مقدار فسفر قابل جذب گیاه بسیار کم بوده و همچنین کانی های دارای فسفر در شرایط معمولی انحلال پذیری کمتری دارند. به منظور شناسایی لاین های متحمل به تنش کمبود فسفر، آزمایشی گلدانی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و ۹۵ لاین خالص آفتابگردان روغنی در دو شرایط بهینه و کمبود فسفر در سال زراعی ۹۵-۱۳۹۴ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه انجام شد. شاخص های میانگین هارمونیک (HARM)، میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP) و تحمل به تنش (STI) به ترتیب همبستگی بسیار معنی داری با عملکرد در شرایط بهینه و کمبود فسفر نشان دادند، لذا می توان این شاخص ها را بعنوان مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن لاین های متحمل به کمبود فسفر که در شرایط بهینه و کمبود فسفر عملکرد بالایی دارند در نظر گرفت. با توجه به نتایج تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه کلاستر بر مبنای شاخص های تحمل و عملکرد تحت شرایط بهینه و کمبود فسفر، لاین های شماره ۳۸ (۳۷/۵۴=Ys؛ ۲۳/۷۲=Yp؛ ۴۰/۱۰۶=TAPs؛ ۵۳/۴۰۰=TAPp)، ۹۴ (۷۳/۳۴=Ys؛ ۶۰/۷۰=Yp؛ ۰۰/۴۴=TAPs؛ ۹۳/۱۲۱=TAPp) و ۹۵ (۷۷/۲۵=Ys؛ ۶۷/۷۰=Yp؛ ۵۳/۲۱=TAPs؛ ۵۳/۳۶=TAPp) نه تنها از نظر شاخص های تحمل به تنش، بلکه در هر دو شرایط بهینه و کمبود فسفر نیز عملکرد دانه و میزان کل فسفر جذب شده بالایی نشان دادند که می توان از این لاین ها برای معرفی ارقامی مطلوب با عملکرد بالا و فسفر-کارا در برنامه های به نژادی بهره جست.

شاخص های تحمل, عملکرد دانه, فسفر-کارا