محمد حسینی مقدم - عضو هیات علمی گروه مطالعات آینده نگر، موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی

هدف:  نظام آموزش عالی، همچون سایر بخش های جامعه ایران، به­شدت متاثر از تغییرات شکل گرفته و در حال وقوع در سپهر جهانی است. بازتاب این تغییرات در طیفی از اثرگذاری های سازنده و ویرانگر قابل بررسی است. این مقاله اندیشه ورزی در خصوص چگونگی رویارویی با این تغییرات و ایجاد آمادگی برای بهر ه مندی از فرصت ها و کاهش اثر تهدیدهای حاصل از تغییرات گفته شده است. وقوع بحرانی همچون بیماری همه گیر کرونا، بیانگر آن است که موضوع تاثیرپذیری از تغییرات، یک اصل جهان­شمول است و صرف­نظر از سطح توسعه یافتگی کشورها، تمامی جوامع را شامل می شود و تفاوت در میزان تاثیرپذیری از تغییر و تاثیرگذاری بر روند آن است. با توجه به این مقدمه، پرسش اصلی این مقاله این است که در رویارویی با تغییرات جهانی علم و فناوری، کدامین اولویت ها برای آینده پژوهی آموزش عالی ایران باید مورد توجه قرار گیرد؟روش : در بررسی تحولات جهانی علم و فناوری، از روش تحلیل روند، در دریافت نظر خبرگان جامعه علمی و فناورانه ایران در خصوص تحولات آتی آموزش عالی در ایران، از روش گفتگو با متخصصان، پانل خبرگان، ذهن انگیزی و سرانجام به­منظور تصویرپردازی درباره آینده، از روش سناریوپردازی استفاده شده است.یافته ها: بررسی های صورت گرفته بیانگر آن است که همزمان چهار حوزه تعین بخش آینده آموزش عالی در ایران خواهد بود؛ شامل پاسخگویی و مسئولیت پذیری اجتماعی نهاد علم، دستیابی به شهرت و نفوذ ملی، تحول در آموزش و حکمرانی مشارکت پذیر.نتیجه گیری: دانشگاه مداری در برابر تحولات کنونی و نوآیند در گرو توجه همزمان به سه ساحت اندیشه ورزی است: واقعیت مداری، مسوولیت مداری و آینده مداری؛ به عبارت روشنتر دستیابی به آینده مطلوب دانشگاه مستلزم ایجاد میدان مشترک میان سه مدار گفته شده مبتنی بر رویکرد تصمیم گیری داده بنیان است.

آینده پژوهی, مشارکت پذیری, روندهای جهانی علم و فناوری, آموزش عالی ایران