محمد قاسمی نصر - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی دانشگاه زابل.
فاطمه کاراندیش - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه زابل
عبداله درزی نفت چالی - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
علی مختصی بیدگلی - استادیار گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس.

یکی ازروش­های بهبود بهره­وری آب آبیاری در کشت برنج(Oryza sativa L.)، استفاده از روش آبیاری متناوب می­باشد. در این تحقیق، اثر این نوع آبیاری در تلفیق با دو بار زهکشی میان­فصل بر شاخص­های رشد دو رقم برنج در شالیزارهای مجهز به زهکشی زیرزمینی به صورت آزمایش کرت خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در فصل زراعی ۱۳۹۳ بررسی شد. عامل اصلی شامل سیستم­های زهکشی موجود در مزرعه  متشکل از سه سیستم زهکشی زیرزمینی معمولی با عمق ۹/۰ متر بافاصله ۳۰ متر (D۰.۹L۳۰)، عمق ۶۵/۰ متر بافاصله ۱۵ متر(D۰.۶۵L۱۵)و عمق ۶۵/۰ متر بافاصله ۳۰ متر(D۰.۶۵L۳۰)، یک سیستم زهکشی زیرزمینی دو عمقی با چهار خط زهکش به­فاصله ۱۵ متر با اعماق ۶۵/۰ متر و ۹/۰ متر به­صورت یک درمیان (Bilevel)و یک تیمار زهکش سطحی به عنوان تیمار شاهد می باشند. عامل فرعی شامل ارقام برنج طارم دیلمانی و هاشمی بود که در اراضی مورد مطالعه کشت شد. زهکشی میان­فصل در دو دوره ۱۰ روزه (۲۵ تا ۳۴ روز پس از نشاکاری) و ۵ روزه (۴۳ تا ۴۷ روز پس از نشاکاری) اعمال شد. در طول فصل رشد، برای تعیین شاخص سطح برگ (LAI)، وزن خشک کل اندام هوایی (TDW)، سرعت رشد گیاه (CGR)، سرعت نسبی رشد(RGR)، نسبت سطح برگ (LAR)و سرعت جذب خالص (NAR)، نمونه برداری های لازم انجام شد. اعمال این نوع مدیریت آب از طریق سیستم­های زهکشی زیرزمینی، سبب افزایش غالب شاخص­های مورد بررسی برای رقم هاشمی شد به­طوری­که اختلاف معنی­داری بین مقادیر CGR، NARو RGR در تیمارهای D۰.۹L۳۰و شاهد وجود داشت. حداکثر وزن خشک ارقام هاشمی و دیلمانی به­ترتیب برابر ۸/۸۵۸ و ۶/۱۰۰۶ گرم بر متر مربع بود که در تیمار D۰.۶۵L۱۵ رخ داد و حداکثر شاخص سطح برگ این ارقام به ترتیب برابر ۸۷/۴ و ۴۳/۵ بود که در تیمارهای دو عمقی و شاهد مشاهده شد، هرچند اختلاف معنی­داری بین تیمارهای مختلف در هر رقم مشاهده نشد. براساس نتایج، در صورت رعایت زمان مناسب زهکشی، اعمال دو دوره زهکشی میان­فصل از طریق زهکشی زیرزمینی، نقش موثری در بهبود شاخص­های رشد برنج خواهد داشت. 

آبیاری متناوب, زهکشی زیرزمینی, شالیزار