نرجس خاتون تقیه - کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دبیر آموزش و پرورش شهرستان اقلید فارس
عباس قلتاش
ویدا فلاحی

یکی از موضوعات بسیارمهم جهان معاصر به خصوص پس ازدهه 1970 که مورد توجه جدی قرارگرفته محیط‌‌‌‌‌‌‌زیست و مسائل مربوط به آن است. مشکلات و چالش‌های زیست‌محیطی امروز بشر از جمله گرم شدن زمین، کاربست سموم دفع آفات باعث آسیب جدی رساندن به طبیعت گردیده است. تخریب خاک، ویرانی زیست‌گاه‌‌ها، کاهش سفره‌‌های آب زیرزمینی و معدوم شدن برخی ازگونه‌های جانوری وگیاهی همه ‌و همه مسائل جدی هستندکه تلاش و همت همه جانبه را برای مرتفع نمودن این موارد می‌طلبد. دل‌نگرانی‌های بشر در مورد چالش‌‌‌های زیست محیطی اورا وادار می‌سازد که به این موضوع بیشتر اهمیت داده و برای رفع معضلات محیط‌زیست قوانین و مقرراتی تصویب نماید، دراین راستا آموزش و پرورش با اجرای دقیق برنامه‌های آموزشی و درسی می‌تواند نقش مهمی در تحقق این فرهنگ ایفاء نماید و به تربیت نسلی اقدام نماید که حفاظت از محیط‌زیست بخشی از دغدغه‌هایشان باشند و بتوانند بین برآورده کردن نیازهایشان و حفاظت از محیط‌زیست تعادل برقرار کنند. دراین نوشتار ضمن بیان اهمیت و ضرورت توجه به مؤلفه‌های زیست‌محیطی به بررسی جایگاه آموزش محیط‌زیست در برنامه‌درسی پرداخته شده است. دراین پژوهش از روش توصیفی به منظور مشخص کردن مؤلفه‌های آموزش زیست‌محیطی و نیز روش تحلیل محتوی به منظور تحلیل برنامه‌درسی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش در بخش تحلیل محتوی شامل برنامه‌درسی حرفه‌وفن دوره‌راهنمایی بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل سیاهه‌های تحلیل اهداف، سیاهه تحلیل محتوای کتب و سیاهه تحلیل محتوای کتب راهنمای معلم بوده که پس از مطالعه مبانی نظری پیشنهاد و تدوین شده و روایی آن توسط متخصصین محیط زیست و برنامه‌درسی تعیین شده است. واحد تحلیل جملات و تصاویر مندرج در متن کتب درسی و کتب راهنمای معلم بوده است. از مهمترین یافته‌های این پژوهش آن بوده که در برنامه‌درسی مقطع راهنمایی تنها 6/5 درصد به آموزش محیط‌زیست توجه شده است که این میزان توجه با درنظر گرفتن بحران‌های زیست‌محیطی در قرن حاضر بسیار کم و حتی ناچیز است و این امر حکایت از آن دارد که باید به آموزش محیط‌زیست در برنامه‌درسی به طور جدی‌تر پرداخته شود.

محیط زیست، آموزش، برنامه درسی، دوره‌راهنمایی