فاطمه حاجی اکبری - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.
حسین ستار - استادیار گروه علوم قران و حدیث دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

شاید در میان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعیلیان تمایل بیشتری به فهم باطنی قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار کردن میان دو سطح ظاهر و باطن یا همان تاویل و معرفت قلبی از جمله مشترکات صوفیه و اسماعیلیه به شمار می رود. دو گروه در کنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شریعت، در پی کشف بواطن قرآن بوده و حتی در آیات فقهی نیز از تاویل بهره جسته اند. در دیدگاه صوفیه علم تاویل آیات منحصر در فرد خاصی نبوده و دستیابی به آن به جدیت در تهذیب و مراقبه بر می گردد، در حالیکه در فرقه اسماعیلیه تاویل مختص به افرادی است که در سلسه مراتب دعوت قرار می گیرند، به همین خاطر تاویل های این گروه بیشتر فرقه ای می نمایاند و در راستای تایید عقاید اسماعیلی است، در حالیکه تاویل های صوفیان بر تجربه ی شخصی افراد استوار و بیشتر با مقامات صوفیان تطبیق داده می شود. این پژوهش بر آن است، با بررسی تاویلات فقهی قاضی نعمان مغربی (بنیان گذار فقه اسماعیلی) و عبدالرزاق کاشانی(اندیشمند اصیل عرفانی) اشتراک و افتراق رویکردهای تاویلی ایشان را در پیوند فقه و عرفان استخراج و تببین کند.

عبدالرزاق کاشانی, قاضی ابونعمان, آیات فقهی, صوفیه, اسماعیلیه, تاویل