زهرا صالح آبادی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
سید مهدی سیدزاده ثانی - استادیار حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالرضا جوان جعفری بجنوردی - دانشیار حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

مقدمه: سایه ­نویسی که خلق و ایجاد اثر برای و به نام دیگری است غالبا همراه با اعطای نویسندگی یا نویسنده مهمان است. گرچه این پدیده زاده دوران مدرن نیست و سالهاست که خدمات سایه­نویسی در عرصه­های مختلفی چون سیاست، حقوق و... مورد استفاده قرار می­گیرد، اما سایه­ نویسی دانشگاهی به واسطه ظهور و گسترش استفاده از فناوری­ های نوین ابعاد تازه ­تری به خود گرفته است. ظهور موسسات مختلفی که به ارائه انواع متنوعی از خدمات در زمینه نوشتن مقاله، پایان­ نامه و رساله می ­پردازند موجب بروز پیامدهای منفی چون لطمه به شهرت و اعتبار نهادی، نقض اصالت و تمامیت علمی شده است. بدین جهت سیاست­گذار جنایی کشور در حمایت از علم و اصالت تولیدات علمی به این پدیده واکنش نشان داده است. ازاین رو، هدف این پژوهش ارائه شناخت و آگاهی بخشی نسبت به سایه­ نویسی و ابعاد مختلف آن و نیز آشنایی با رویکرد قانون­گذار در مقابله با این پدیده می­ باشد.روش ­شناسی: روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی و تحلیلی است و شیوه جمع­ آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ­ای است.یافته ­ها: سایه ­نویسی و اجاره علمی (استفاده از شخص ثالث برای آماده کردن کار پژوهشی) نقض هنجارهای اخلاقی و قانونی می باشد. سایه ­نویسی در قانون پیش­گیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی جرم ­انگاری شده است. قانون­گذار با دو شیوه پیش­بینی ضمانت اجراها و استراتژی ­های پیش­گیری به مقابله با سایه­ نویسی پرداخته است. به موجب این قانون، ارائه خدمات سایه­ نویسی جرم بوده و مشمول مجازات کیفری می­باشد و استفاده از اثری که توسط سایه ­نویس آماده شده در دانشگاه ­ها به عنوان اثر خود تخلف بوده و مشمول مجازات­ های اداری و انتظامی می­گردد.نتیجه گیری ­: به منظور مقابله موثر با این پدیده در جامعه علمی نیازمند اتخاذ سیاست ­های مدون و کدهای اخلاقی و حقوقی شفاف و جامع­تر هستیم.

سایه نویسی, برون سپاری, مولف افتخاری, اعطای نویسندگی, مجازات