عبدالعظیم اوزونی دوجی
مسعود اصفهانی
حبیب الله سمیع زاده لاهیجی
محمد ربیعی

صفت بدون گلبرگی یکی از صفات مرفولوژیک مهم در کلزا است که به دلیل نفوذ بهتر نور به داخل سایه انداز گیاهی و بهره برداری کارآمدتر از تابش خورشیدی، قابلیت کشت در تراکم های بالاتر و در نتیجه افزایش عملکرد در واحد سطح را به همراه دارد. به منظور بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم کلزای گلبرگ دار و بدون گلبرگ، آزمایشی در سال زراعی ۸۵-۱۳۸۴ در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت به اجرا گذاشته شد. طرح آزمایشی مورد استفاده در این آزمایش، اسپلیت پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار بود که دو آرایش کاشت مربع و مستطیل به عنوان کرت اصلی و دو رقم کلزای گلبرگ دار Hyola ۴۰۱ و بدون گلبرگ Hylite ۲۰۱ و تراکم های (۳۳، ۶۷ و ۱۳۳ بوته در مترمربع)، به صورت فاکتوریل، به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل نشان داد که بین تیمارها از نظر صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری وجود داشت. میانگین عملکرد دانه در ارقام بدون گلبرگ ۶/۱۴درصد بیشتر از رقم گلبرگ دار بود (به ترتیب ۹۵/۳۴۴۱ و ۰۶/۲۹۳۸ کیلوگرم در هکتار). در تراکم ۶۷ بوته در مترمربع که از نظر عملکرد دانه برای هر دو رقم، تراکم مطلوب محسوب می شد (به ترتیب ۴۸۷۰ و ۴۲۹۰ کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه و تعداد خورجین در بوته در رقم بدون گلبرگ به طور معنی داری (به ترتیب ۱۰ و ۱۲ درصد) بیشتر از رقم گلبرگ دار بود و این برتری در تراکم بالاتر (۱۳۳ بوته در مترمربع) محسوس تر بود (به ترتیب ۵/۱۷ و ۵/۱۵ درصد) و این نشان دهنده قابلیت بالاتر این رقم برای کشت متراکم تر می باشد. علی رغم عدم وجود تفاوت معنی دار بین شاخص های برداشت دو رقم، برتری ۵/۴ و ۱۱ درصدی این صفت در تراکم های ۶۷ و ۱۳۳ بوته در مترمربع نیز نشان دهنده قابلیت بالاتر انتقال مواد پرورده به دانه ها در رقم بدون گلبرگ در تراکم های بالاتر می باشد. محاسبه کارآیی مصرف تابش (RUE) نشان داد که احتمالا دلیل اصلی برتری رقم بدون گلبرگ، بالاتر بودن کارآیی مصرف تابش آن (۳۸/۲ گرم بر مگاژول) در مقایسه با رقم گلبرگ دار (۱۶/۲ گرم بر مگاژول) بوده است.

Apetaluos, Petalled, Rapeseed (Brassica napus L.), Planting pattern, Plant density, Radiation use efficiency (RUE), Grain yield, Grain yield components, آرایش کاشت, تراکم بوته, عملکرد دانه, اجزای عملکرد دانه, کارآیی مصرف تابش, کلزای بدون گلبرگ.