حسین امیرآبادی زاده
آذرنوش جعفری
هما محمودزاده آخرت
فرنگیس قنواتی

در این تحقیق ریخت شناسی دانه گرده ۸ تاکسون چندساله از جنس Onobrychis (اسپرس) استان خراسان، به منظور مطالعه روابط گونه ها با یکدیگر و استفاده از این صفت در مطالعات سیستماتیک مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق نشان داد که دانه های گرده مورد بررسی از نوع سه شیاری، پرولیت و پرپرولیت بودند که در آنها اکتوکولپی طویل، کم عمق یا عمیق و در قطبین باریک و غشای شیار (colpi) با گرانول های ریز و درشت پوشیده شده بود. تزئینات سطح اگزین از نوع مشبک (reticulate) و لومن از نظر شکل و اندازه متفاوت بود. دانه گرده در منظر استوایی از نوع کشیده ، بیضوی تا مستطیلی لب گرد بوده و از منظر قطبی کروی، سه وجهی لب گرد یا کاملا سه وجهی بود. دانه های گرده براساس اندازه، شکل از منظر قطبی و استوایی و تزئینات سطح اگزین به دو گروه کروی تا مثلثی نوک گرد با شیارهای کم عمق در سطح قطبی که در آن قطر لومن به سمت لبه شیار کاهش می یابد و گرده مثلثی نوک گرد تا مثلثی با شیارهای عمیق در سطح قطبی که در آن فضای لومن تزئینات تا لبه شیار هم اندازه اند، تقسیم شدند. گونه های O. amoena subsp. amoena، O. amoena subsp. meshhedensis، O. arnacantha، O. cornuta، O. chorassanica و O. ptychophylla در گروه اول و واریته های O. lipskyi var. lipskyi و O. lipskyi var. rechingeri در گروه دوم دسته بندی شدند. با توجه به اینکه زیر گونه O. amoena subsp. amoena شباهت ریخت شناسی بسیار زیادی به زیرگونه O. amoena subsp. meshhedensis دارد و با توجه به وجود تیپ های حد واسط، تفکیک آنها براساس صفات رویشی و نیام بسیار مشکل و در برخی موارد غیرممکن است، بنابراین مطالعات ریخت شناسی دانه گرده امکان تشخیص و تفکیک این زیر گونه ها را فراهم می کند. شباهت ریخت شناسی دانه گرده در دو واریته O. lipskyi var. lipskyi و O. lipskyi var. rechingeri نیز موید ارتباط تنگاتنگ این دو واریته بوده و نظر رشینگر مبنی بر مترادف بودن این دو واریته را تایید می نماید.

Khorasan, Morphology, Onobrychis, Pollen Grains and Sainfoin., اسپرس, دانه گرده, ریخت شناسی و خراسان.