سمیرا هامیان - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
محمد مقدم - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
سید ابوالقاسم محمدی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
کاظم قاسمی گلعذانی - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
احمد حیدری - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
الناز فرج زاده - دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
احمد یوسفی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برای تحمل به سرمای زمستانی، LT۵۰ و میزان کربوهیدرات های محلول درژنوتیپ های جو،آزمایشی در دو شرایط مزرعه ای و گلخانه ای با استفاده از ۴۰ ژنوتیپ جو در ایستگاه تحقیقاتی و گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. ارزیابی مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ اجرا و درصد بقای زمستانی ژنوتیپ ها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس چند متغیره برای صفات مورد اندازه گیری در گلخانه و آزمایشگاه نشان داد که بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود داشت. بر اساس تجزیه واریانس مرکب داده ها نیز از نظر درصد زنده مانی در مزرعه بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود داشت، اما تفاوت بین سال ها و اثر متقابل ژنوتیپ × سال معنی دار نبود. برای اندازه گیری درصد زنده مانی گیاهچه ها در آزمون های انجماد، یک آزمایش گلخانه ای در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار طراحی شد. ژنوتیپ های جو به عنوان عامل فرعی و پنج سطح دما (۸-، ۱۱-، ۱۳-، ۱۵- و ۱۷- درجه سانتی گراد) به عنوان عامل اصلی منظور شدند. علاوه بر محاسبه LT۵۰ژنوتیپ ها، درصد وزن خشک گیاهچه، میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط قبل و بعد از عادت دهی و طول و عرض برگ نیز در شرایط کنترل شده اندازه گیری شد و تجزیه واریانس این داده ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر درصد زنده مانی در کلیه دماها، LT۵۰، درصد وزن خشک گیاهچه، عرض برگ و میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط بعد از عادت دهی، اختلاف معنی داری وجود داشت. صفات درصد زنده مانی در مزرعه، LT۵۰ و عرض برگ از وراثت پذیری بالایی برخوردار بودند. وراثت پذیری میزان کربوهیدرات های محلول در شرایط بعد از عادت دهی و درصد وزن خشک گیاهچه در حد متوسط بود. برای درصد زنده مانی در دمای ۸- درجه سانتی گراد، بیشترین و درصد زنده مانی در دمای ۱۷- درجه سانتی گراد، کمترین میزان وراثت-پذیری مشاهده شد. بیشترین مربع ضریب تغییرات ژنتیکی درصد زنده مانی مربوط به دمای ۱۵- درجه سانتی گراد بود و برای سایر صفات، مربع ضریب تغییرات ژنتیکی پایین بود. به طور کلی نتایج حاصل از ارزیابی ژنوتیپ های مورد آزمایش نشان داد که ژنوتیپ ۳۸ (آتنیس) حساس به سرمای زمستانی بوده و تعداد قابل توجهی از ژنوتیپ ها برخوردار از ویژگی های مطلوب از نظر تحمل به سرما بودندکه از میان آن ها ژنوتیپ های ۳۶ (شولیر) و ۱۵(EC۸۳-۱۲) با توجه به مقادیر درصد بقای زمستانی در مزرعه و LT۵۰ به عنوان ژنوتیپ های متحمل تر شناسایی شدند.

Cold acclimation, Cold stress, Field survival percentage, Leaf soluble carbohydrates and LT۵۰., تنش سرما, درصد زنده مانی در مزرعه, عادت دهی به سرما, کربوهیدرات های محلول و LT۵۰