علی مومنی - پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور
حسن شکری واحد - پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور

اطلاع از نحوه توارث تحمل تنش شوری در ارقام مختلف برنج از جمله ضرورت های برنامه های اصلاحی برنج در ایران می باشد. از این رو تحمل تنش شوری در شش ژنوتیپ برنج طارم محلی، غریب، شاه پسند، درفک، سپیدرود و IR۲۸ با واکنش مختلف نسبت به تنش شوری در قالب طرح دی آلل کامل در مراحل رویشی و زایشی در طی سال های۸۷-۱۳۸۵ در موسسه تحقیقات برنج کشور رشت مورد ارزیابی قرار گرفت. میزان شوری اعمال شده در دو مرحله به ترتیب ۸ و ۱۲ دسی زیمنس بر متر بود. تجزیه واریانس صفات حاکی از وجود تفاوت معنی دار برای شاخص تحمل شوری، وزن ماده خشک، محتوای سدیم، تعداد دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا ۵۰ درصد گلدهی بود. ترکیب پذیری عمومی(GCA)، خصوصی(SCA) و اثرات سیتوپلاسمی برای شاخص تحمل شوری، وزن ماده خشک، محتوای سدیم، دانه در خوشه، ارتفاع بوته و روز تا ۵۰ درصد گلدهی معنی دار بود که حاکی از اهمیت واریانس های ژنتیکی افزایشی، غیرافزایشی و اثرات سیتوپلاسمی (مادری) در کنترل این صفات بود. رقم طارم دارای بالاترین مقدار ترکیب پذیری عمومی برای صفات شاخص تحمل شوری، کمترین محتوای سدیم و کوتاه ترین دوره تا ۵۰ درصد گلدهی بود و رقم شاه پسند دارای بالاترین میزان ترکیب پذیری عمومی برای شاخص تحمل شوری بعد از طارم بود، ولی از ترکیب پذیری عمومی بالایی برای محتوای سدیم برخوردار بود. برآورد پارامترهای ژنتیکی نشان دهنده اهمیت هر دو اثر افزایشی و غیر افزایشی و نیز اثرات مادری بود. میزان وراثت پذیری خصوصی صفات مورد مطالعه نیز حدود ۲۵ تا ۷۵ درصد بود. براساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که سازوکار تحمل نسبی شوری در رقم طارم به عدم جذب یون سدیم توسط گیاه و در رقم شاه پسند به ذخیره سازی یون سدیم جذب شده در واکوئل های ذخیره ای مربوط است.

Diallel, Inheritance, Rice and Salinity stress, ایران, برنج, تنش شوری, توارث و دی آلل.