علی فرضی - گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی شیمی و نفت، دانشگاه تبریز
نجیبه شیرزاد - گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر
علی رضا دهناد - دپارتمان بیوتکنولوژی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، تبریز

هیدروکربن­ های آروماتیک گروه مهمی از آلودگی ­های محیط زیست را تشکیل می ­دهند که از منابع مختلف مانند صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی، داروسازی، رنگ و پلاستیک تولید می­ شوند. این آلاینده های محیط زیستی می­توانند توسط روش های مختلفی مثل تبخیر، تجزیه شیمیایی، تجزیه زیستی و جذب سطحی حذف شوند. روش­ های بیولوژیکی به ­دلیل سادگی، اقتصادی بودن و استفاده از میکروارگانیسم های سازگار با محیط زیست برای این کار ترجیح داده می­ شوند. در این کار، تجزیه زیستی بنزن و تولوئن توسط باکتری استرپتومایسس (Streptomyces) جدا شده از خاک آلوده به مواد نفتی پالایشگاه تبریز مطالعه شد. بنزن و تولوئن در مقادیر ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر و به­ طور جداگانه در محیط کشت مایع تهیه و مقدار ثابتی از باکتری به محلول اضافه شد. محلول به ­مدت ۱۰ روز در دمای ۲۸ درجه سانتی­گراد و pH برابر ۶/۷ در انکوباتور شیکردار تیمار گردید و میزان تخریب آلاینده ها با اسپکتروفتومتر دوپرتویی (Dual beam spectrophotometer) ارزیابی شد. متابولیت حاصل از بیش­ترین تخریب، مورد شناسایی با دستگاه کروماتوگرافی گازی- طیف­سنج جرمی قرار گرفت. مشاهده گردید که باکتری استرپتومایسس می تواند بیش از ۷۰% بنزن و تولوئن را در غلظت اولیه mg/L۵۰ تجزیه کند. همچنین مدل­سازی سینتیکی فرایند تجزیه زیستی بنزن و تولوئن توسط باکتری استرپتومایسس نشان داد که مدل سینتیکی بازداری میکائلیس- منتن (Kinetic model of Michaelis-Menten inhibition) بهترین پوشش را بر روی داده­ های آزمایشگاهی دارد.

تجزیه زیستی, آلاینده آروماتیک, استرپتومایسس, مدل سازی سینتیکی, مدل بازداری میکائلیس- منتن, مدل فعال سازی میکائلیس- منتن