فائزه محمدی - دانشگاه الزهرا
محمد عترت دوست - استادیار گروه الهیات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
بیبی سادات رضی بهابادی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

در منظومه معارف اسلامی، شناخت ویژگی های امام از اهمیتی بسیار برخوردار است، تا جایی که کسب معرفت در این خصوص، لازم و ضروری است. یکی از بهترین و معتبرترین منابع جهت شناخت هرچه بهتر اهل بیت عصمت و طهارت؟عهم؟، کلام ایشان در معرفی خود است که در بعضی موارد به صورت دعا در مجامیع حدیثی نقل شده است. در این پژوهش به منظور شناسایی بهتر جایگاه امام، شئون و مناصب و ویژگی های ایشان، به تحلیل محتوای دعای عرفه امام سجاد؟ع؟_  که پس از دعای عرفه امام حسین؟ع؟ از مشهورترین دعاها به شمار می آید _ پرداخته شده و از ره آورد تحلیل مضامین و دسته بندی موضوعات آن، به سوال های اصلی تحقیق، پاسخ داده شده است. یافته های این پژوهش که با روش «تحلیل محتوا» به مثابه یک روش تحقیق میان رشته ای و متن محور انجام شده، نشان می دهد که در دعای مذکور، ۱۳ ویژگی خاص برای امام معصوم بیان شده است. مهمترین آنها متعلق به موضوع موید بودن امام به قدرت و نصرت الهی است. همچنین نتایج تحلیل محتوای دعای عرفه نشان می دهد که امام سجاد؟ع؟، چهار شان و منصب خاص و انحصاری برای امام در جامعه اسلامی تعریف کرده اند به طوری که از میان آنها، مرجعیت دینی امام، جایگاه نخست را در بین وظایف به خود اختصاص داده است. ضرورت انجام این تحقیق آن است که توجه به این ویژگی ها و شئون مختلف می تواند راهگشای مومنان در شناخت صحیح امام و به ویژه تشخیص رهبران حقیقی و الهی از رهبران باطل در عصرهای مختلف باشد.  

امام سجاد (ع), دعای عرفه, امامشناسی, ویژگیهای امام, شئون امام, روش تحلیل محتوا.