مهناز اسکندری - موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی زین الدینی - موسسه تحقیقات خاک و آب کشور
میرناصر نویدی - موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
آناهید سلمان پور - بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

کشت زعفران به دلیل ارزش اقتصادی و سازگاری آن با شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک ایران، در سال­های اخیر توسعه بسیاری داشته است. هدف از این پژوهش، بررسی کارآیی روش تاپسیس در اولویت­بندی اراضی برای اختصاص به کشت زعفران و مقایسه آن با روش پارامتریک ریشه دوم بود. بدین­منظور، ۱۳۵ مزرعه زعفران در استان­های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس، مرکزی و کرمان، انتخاب و یک خاکرخ در هر مزرعه، حفر، مطالعه و نمونه گیری شد. آزمایش های فیزیکوشیمیایی لازم روی نمونه­ها انجام گردید. متوسط مقدار عملکرد زعفران در سه سال گذشته برای هر نقطه مطالعاتی نیز بدست آمد. به کمک تحلیل­های آماری، معیارهای موثر خاکی بر عملکرد زعفران بدست آمد. ماتریس تصمیم نرمال­شده وزن­دار به روش رتبه­بندی ساخته شد. با تعیین ایده آل­های مثبت و منفی، اولویت گزینه­ها به روش تاپسیس برای کشت زعفران تعیین شد و با عملکرد واقعی زعفران مقایسه گردید. نتایج نشان داد که مقدار سه متغیر کربنات کلسیم معادل (CCE)، شوری و سدیمی بودن خاک­ها در اراضی تحت کشت زعفران در کشور، از آستانه مجاز برای کشت این گیاه بیشتر است. بنابراین سه متغیر ذکرشده از مهم­ترین ویژگی­های موثر خاک بر عملکرد زعفران هستند. ترتیب وزن های اختصاص­یافته به متغیرها به ترتیب شامل شوری، درصد سدیم قابل­تبادل، CCE، سنگریزه، گچ، کربن آلی و واکنش خاک بود. مقدار ضریب تبیین حاصل از مقایسه ترتیب اولویت­های ۱۳۵ گزینه با عملکرد مشاهده شده زعفران به روش تاپسیس، ۹۱/۰ بدست آمد. این مقدار برای شاخص خاک با عملکرد به روش پارامتریک، ۹۰/۰ بود. بنابراین، روش تاپسیس ابزاری توانمند در تعیین اولویت گزینه­ها بود و در تعیین تناسب اراضی برای توسعه کشت، قابل کاربرد است.

تصمیم گیری چندمعیاره, تناسب اراضی, توسعه کشت, عملکرد