محمدرضا پورمحمدی - استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
رسول قربانی - استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
شیوا ولایتی - دانشجوی دکترای برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (ص)، تبریز، ایران

مسکن دارای ابعاد گوناگونی است که شکل­گیری آن برآیند شرایط گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، ایدئولوژیکی و محیطی است. مدرنیته و یا همان گرایش به تجدد با تغییر این شرایط، موجب بروز دگرگونی­ در تمامی ابعاد زندگی از جمله محل زندگی شده و سازمان فضایی شهر و مفهوم خانه را دستخوش تحولات عمده­ای کرده است. غفلت از آثار مدرنیته در معماری مسکن موجب خواهد شد تا برنامه­ریزی برای زندگی شهری با نااطمینانی همراه شود. در این میان مجتمع­های مسکونی زاییده تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از مدرنیته است. در شهر تبریز این نوع از مسکن از دهه ۵۰ متداول شده و اکنون تعداد زیادی از شهروندان این شهر در این مجتمع­ها سکونت داشته و بخش عمده­ای از سیمای شهر تبریز را این ساختمان­ها تشکیل می­دهد. بنابراین، شناسایی عوامل شکل دهنده معماری این بناها در برنامه­ریزی شهر تبریز از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله قصد دارد اثر مولفه­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که ابعاد اصلی مدرنیته را تشکیل می­دهند، بر ابعاد مختلف معماری مجتمع­های مسکونی معاصر در شهر تبریز مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور با نظرسنجی از متخصصان و به کارگیری فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) میزان توجه به هر یک از مولفه­های مذکور در طراحی نما، پلان، فرم و جهت­گیری این مجتمع­ها و انتخاب مکان، مصالح، سازه و تراکم آنها مورد سنجش قرار گرفته و اهمیت و تاثیر مولفه­های مدرنیته در شکل­گیری ابعاد معماری مجتمع­های مسکونی مقایسه و مشخص شده است. نتایج حاصل نشان می­دهد مدرنیته در ساخت معماری مجتمع­های مسکونی تبریز موثر بوده اما میزان تاثیر ابعاد مختلف مدرنیته در تحولات معماری مجتمع­های مسکونی تبریز یکسان نبوده و بعد اقتصادی بیشتر از سایر عوامل در شکل­گیری این بناها موثر بوده است. همچنین از بین مولفه­های اقتصادی، سودگرایی بیشترین تاثیر را در تمامی ابعاد معماری مجتمع­های مسکونی تبریز داشته است.

مدرنیته, بعد اقتصادی, بعد اجتماعی و فرهنگی, بعد سیاسی, مجتمع های مسکونی تبریز