زهرا علیزاده بیرجندی - استادیار دانشگاه بیرجند
سمیرا عباسلو - دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بیرجند
محمدحسن الهی زاه - عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند

در میان آثار قلمی و تالیفات علمای بیرجند، رساله ها و کتبی با نام اجوبه به چشم می خورد. اجوبه های علمای بیرجند، که مشتمل بر سوالات شرعی، حقوقی، قضایی، اقتصادی و مباحث اجتماعی و هم چنین پاسخ هایی است که علما به این سوالات داده اند این اجوبه ها از جنبه های گوناگون حائز اهمیت می باشند. علاوه بر اهمیت اجوبه ها به عنوان میراث فرهنگ دینی، این گونه آثار در بردارنده ی اطلاعات تاریخی، اجتماعی و سیاسی در خور توجهی هستند. در مقاله ی حاضر تلاش شده است براساس مطالعه ی کتابخانه ای و با اتکاء به اسناد و نسخ خطی معتبر، سهم اجوبه های علمای منطقه در مطالعات تاریخ محلی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. در این بررسی آخوند ملاعلی خراشادی، آخوند ملا محمدحسن هردنگی، شیخ محمدباقر آیتی گازاری که هم دارای اجوبه بوده اند و هم از چهره های شاخص در میان علما به لحاظ حل و فصل مسائل شرعی و شان اجتماعی می باشند گزینش گردیده اند.

بیرجند, تاریخ محلی, اجوبه علما, محمدباقر آیتی, محمدحسن هردنگی, آخوند ملاعلی خراشادی