لیلا تیموری راد - Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University
امیر فیاض مقدم - Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University
بابک عبدالهی مندولکانی - Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University
اسماعیل وهبی - Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: گندم نان (Triticum aestivum L.) یکی از مهم­ترین محصولات اصلی تغذیه ­ای در جهان است. با وجود تلاش ­ها در جهت بهبود کیفیت گندم، سطح ریزمغذی­ه ای آن هنوز پایین­ تر از حد مطلوب برای تغذیه انسان قرار دارد. به ویژه کمبود روی (Zn) یک مشکل گسترده تغذیه­ ای  در کشورهایی است که به ­طور عمده به رژیم غذایی وابسته به غلات متکی می­ باشند. بنابراین تحقیق حاضر به منظور مطالعه و بررسی الگوی بیان ژن­ های کدکننده عوامل رونویسی bZIP۵۶، WRKY۱ و NAM-B۱ تحت شرایط کمبود روی در گندم نان اجرا شد. مواد و روش ها: در این تحقیق، دو رقم گندم هامون (روی-کارا) و هیرمند (روی-ناکارا) در شرایط کمبود و کفایت روی ( به ترتیب صفر و پنج میلی­ گرم روی در کیلوگرم) خاک کشت و نمونه­ برداری از برگ و ریشه گیاهان در دو مرحله ۳۰ روز بعد از جوانه­ زنی (رویشی) و ۳۰ درصد گلدهی (زایشی) انجام گرفت و بیان نسبی ژن­های کد کننده عوامل رونویسی فوق الذکر  در شرایط کمبود روی نسبت به شرایط کفایت آن با استفاده از روش Real time PCR مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که بیش­ترین میزان افزایش بیان نسبی ژن­های bZIP۵۶ (بیش از ۷۷ برابر کنترل) و WRKY۱ (بیش از ۲۰ برابر کنترل)، در ریشه رقم روی-کارا (هامون) در مرحله زایشی مشاهده شد. همچنین میزان بیان هر دو ژن در برگ رقم هامون در مرحله رویشی نیز بطور قابل توجهی نسبت به گیاهان شاهد افزایش یافت. بیشترین میزان بیان نسبی ژن کد کننده عامل رونویسی NAM-B۱ (بیش از ۵۴ برابر کنترل) در برگ رقم روی -ناکارای هیرمند در مرحله زایشی مشاهده شد. همچنین میزان بیان این ژن در ریشه و برگ رقم روی-کارای هامون به ترتیب در مراحل زایشی و رویشی بطور قابل توجهی نسبت به گیاهان شاهد افزایش یافت. نتیجه گیری: بطور کلی با توجه به افزایش بیان نسبی رونوشت­ های هر سه ژن کد کننده عوامل رونویسی مورد مطالعه در مرحله زایشی در ریشه رقم روی-کارا، احتمالا هر سه ژن در فعال سازی و القای رونوشت برداری ژن­های دخیل در جذب روی در ریشه در شرایط کمبود روی در انتهای دوره رشدی مشارکت دارند. بنابراین می­ توان از این ژن­ ها در در برنامه ­های اصلاحی بهبود کیفیت دانه و غنی سازی زیستی گندم نان برای تولید ارقام روی-کارا استفاده کرد.    

Bread wheat, Real time PCR, Transcription factors, Zn deficiency, عوامل رونویسی, کمبود روی, گندم نان, واکنش زنجیره­ای پلیمراز در زمان واقعی