عظیم خزائی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
فرید گل ‎زردی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
محمد شاهوردی - Agricultural and Natural Resources Research and Education center of Lorestan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Borojerd, Iran
لیلا نظری - Agricultural and Natural Resources Research and Education center Fars, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran
احمد قاسمی - Agricultural and Natural Resources Research and Education center of Sistan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) Zabol, Iran
سید علی طباطبائی - Agricultural and Natural Resources Research and Education center of Yazd, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) Yazd, Iran
عبداله شریعتی - Professor Agricultural and Natural Resources Research and Education center of Kordestan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) sanandaj, Iran
حسن مختارپور - Agricultural and Natural Resources Research and Education center of Golestan, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO) Gorgan, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: با توجه به گسترش خشکسالی ها و کمبود علوفه در کشور لازم است ارقام جدید سورگوم علوفه ای معرفی شوند. بررسی اثر متقابل ژنوتیپ-محیط با هدف انتخاب ژنوتیپ برتر یکی از مهم ترین مراحل برنامه های به نژادی به شمار می رود. در این برنامه ها ارزیابی میزان سازگاری ژنوتیپ های مختلف نسبت به شرایط محیطی گوناگون از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مواد و روش ها: تعداد ۱۰ لاین امیدبخش سورگوم علوفه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در هفت منطقه (بروجرد، زابل، سنندج، شیراز، کرج، گرگان و یزد) به مدت دو سال (۹۸-۱۳۹۷) بررسی شدند. جهت بررسی پایداری عملکرد و سازگاری ژنوتیپ ها، از روش AMMI استفاده شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال، مکان، سال × مکان، ژنوتیپ، سال × ژنوتیپ، مکان × ژنوتیپ و سال × مکان × ژنوتیپ بر عملکرد علوفه تر و خشک در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. معنی دار بودن اثر متقابل محیط × ژنوتیپ نشان دهنده عکس العمل متفاوت ژنوتیپها در محیط های مختلف می باشد. نتایج تجزیه امی (AMMI) نشان داد که شش مولفه اصلی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد علوفه تر و خشک در سطح احتمال یک درصد معنیدار بودند. برای عملکرد علوفه تر اولین مولفه اصلی اثر متقابل (IPCA۱) بیشترین سهم (۲۶/۶ درصد) را در بیان اثر متقابل ژنوتیپ-محیط داشت و مولفه های اصلی دوم تا هفتم با به ترتیب ۱۸/۴، ۱۷، ۱۵/۷، ۱۰/۵، ۷/۵ و ۴/۳ درصد در درجات بعدی اهمیت قرار داشتند. برای عملکرد علوفه خشک اولین مولفه اصلی اثر متقابل (IPCA۱) بیشترین سهم (۲۱/۸ درصد) را در بیان اثر متقابل ژنوتیپ-محیط داشت و مولفه های اصلی دوم تا هفتم با به ترتیب ۸/۱۹، ۷/۱۴، ۱۴، ۱/۱۱، ۱/۱۰ و ۵/۸ درصد در جایگاه بعدی اهمیت قرار گرفتند. در مجموع سهم تجمعی هفت مولفه اصلی برای عملکرد علوفه تر ۹۸ درصد و برای عملکرد علوفه خشک ۹۷ درصد محاسبه گردید. از لحاظ عملکرد علوفه تر لاین های KFS۱۰، KFS۱۲ و KFS۱۷ دارای کمترین مقادیر IPCA۱ بودند که به عنوان لاین های پایدار با سازگاری عمومی بالا معرفی می شوند. از لحاظ ارزش پایداری امی (ASV) برای عملکرد علوفه تر، لاین KFS۱۰ به عنوان پایدارترین لاین تعیین شد. از لحاظ عملکرد علوفه خشک لاین های KFS۲، KFS۳، KFS۹ و KFS۱۷ دارای کمترین مقادیر IPCA۱ بودند که به عنوان لاین های پایدار با سازگاری عمومی بالا معرفی می شوند. لاین KFS۲ از لحاظ عملکرد علوفه خشک دارای کمترین مقدار ASV بود. نتیجه گیری: به طورکلی لاین KFS۱۸ با عملکرد علوفه تر و خشک بالا (به ترتیب ۱۲۱/۱ و ۳۲/۰۴ تن در هکتار)، IPCA۱ پایین و همچنین تولید علوفه مطلوب در اکثر محیط ها (با توجه به بایپلات مدل AMMI) به عنوان ژنوتیپ برتر شناسایی می شود.

Biplot, Dry forage yield, Genotype, General compatibility, Stability, بای پلات, پایداری, ژنوتیپ, سازگاری عمومی, عملکرد علوفه خشک