محمد حسین یوسف زاده - گروه پژوهشی علوم زمین دانشگاه بیرجند
مسیب سبزه یی - پژوهشکده ی علوم زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور

در منطقه ی شرق کشور، به ویژه در جنوب بیرجند، سکانس افیولیتی کاملاً درهم ریخته بوده و همراه با رسوبات تا کرتاسه، به صورت آمیزه ی رنگین (Colored melange) تظاهر می نماید. سن جایگیری این مجموعه را بر روی پوسته ی قاره یی، مربوط به اواخر کرتاسه و تحت تأثیر فاز لارامید می دانند. بازالتها، به عنوان فوقانی ترین واحد سکانس افیولیتی، از گسترش چشمگیری برخوردار بوده و فرایندهای دگرگونی و دگرسانی متعددی را تحمل نموده است. در اولین مرحله، این سنگها به طور استاتیک و یا دینامیک، تحت تأثیر محلولهای سدیم دار آب دریا و در شرایط مناسب، اسپیلیتی گردیده اند. در مرحله ی دوم، یعنی در حین جایگیری، یک دگرگونی ناحیه یی درجه ی پایین (در حد رخساره ی شیست سبز و یا پرهنیت-پامپلی ایت) و در مجاورتهای گسلی، دگرگونی فشار نسبتاً بالا-درجه ی حرارت پایین (رخساره ی لاوسونیت-آلبیت-کلریت) را تحمل کرده اند. همزمان با مراحل اول و دوم و یا شاید بعد از آن، به عنوان محصول طفیلی سرپانتینی شدن پریدوتیتهای منطقه، سنگهای بازیک (به ویژه بازالتها) تحت تأثیر یونهای +CA2 آزاد شده از پیروکسنهای متعلق به پریدوتیتها، تحت شرایط XCO2 پایین، رودینگیتهای منطقه (مجموعه ی کانیهای سیلیکاته ی کلسیم دار از قبیل دیوپسید) را به وجود آورده اند. همچنین در شرایط XCO2 زیاد و pH کم، بازالتها به لیستونیت (مجموعه ی کانیهای سیلیس کربناته از قبیل سیدریت، کلسیت، دولومیت، برونریت و کوارتز) تبدیل گردیده اند.