علیرضا جوادزاده - استادیار گروه تاریخ اندیشه معاصر موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

در این مقاله سه گزارش سیاسی درباره میرزای نائینی، با روش تاریخی (توصیفی و تحلیلی) مورد پژوهش قرار گرفته است: ۱. روابط نزدیک و صمیمی میان میرزای نائینی با سید جمال الدین اسدآبادی؛ ۲. صدور اجازه از سوی میرزای نائینی برای اعدام شیخ فضل الله نوری و جعل تلگراف به نام آخوند خراسانی؛ ۳/ تز س.ی کیرزتی متویمی برتی تهئتک شیح فضل الله نوری و جعل تلگراف به نام آخوند خراسانی؛ ۳. تشکیل جلسه با محوریت آخوند خراسانی جهت تصمیم گیری درباره ملاقربانعلی زنجانی که براساس آن، میرزای نائینی به لزوم اعدام ملاقربانعلی نظر داد و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرد. نتایج تحقیق درباره این سه گزارش چنین است: ۱. اصل آشنایی و ارتباط میان سید جمال و میرزای نائینی صحیح است؛ اما وجود «رابطه بسیار صمیمی و گرم» میان اسدآبادی و نائینی و رفت و آمد مکرر سید جمال نزد نائینی، نادرست و دست کم محل تردید است؛ ۲. گزارش دوم از اساس کذب و دروغ است؛ ۳. درباره محتوای گزارش سوم، همانند گزارش اول، باید ت فکیک قائل شد. بخشی از مطالب آن، که به نوعی در برخی منابع دیگر نیز آمده، صحیح است؛ اما بخشی دیگر از آن قابل تردید و انکار می باشد. بر این اساس، اینکه میرزای نائینی نظرش بر اعدام ملاقربانعلی بود و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرده بود، پذیرفته نیست.

میرزای نائینی، سید جمال الدین اسدآبادی، اعدام شیخ فضل اله نوری، ملاقربانعلی زنجانی، آخوند خراسانی، نهضت مشروطیت، رساله تنبیه الامه