نازیلا رشیدپور - دانشآموخته دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
محسن حبیبی - استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
منوچهر طبیبیان - استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

کلانشهر به مثابه فضای اجتماعی و تولید فرهنگی مدرنیته و اقتصاد سرمایه­ داری برای انتقال معانی مرجح فضایی آکنده از محتوا و معنای رمزگذاری شده است که برای رمزگشایی فارغ از روش­های متداول پوزیتویستی نیازمند تجربه پدیدارشناسانه و خوانش نشانه­ شناسانه مناظر ذهنی آگاهانه و ناآگاهانه ­ای است که توسط قدرت، گفتمان حاکم و ایدئولوژی مسلط شکل گرفته است. فهم تصویر ذهنی عموم از شهری که درآن ساکن هستند می­ تواند در نمایش واقعیات مغفول مانده­ اجتماعی موثر افتد. پوشش­ های رسانه­ ای، تولیدات فرهنگی، تصورات کلیشه ­ای و قالبی و ... به عنوان مهمترین مولفه­ های برسازنده منظر ذهنی عموم از شهری که در آن زندگی می­ کنند و در مقام بستری بدیع برای بازخوانی رابطه کالبد و روح و روان شهر مدرن می­ تواند در تشخیص ابعاد غیرمادی، نمادین و روان­ شناختی شکل­ گیری شهرها نقش مهمی ایفا کند. خوانش شهر از خلال مناظر ذهنی دستیابی به تصویر بازنمایی شده از شهر است که چون عینکی بر چشم شناسنده شهر می ­تواند در نحوه تجربه شهر حتی قبل از تجربه بصری نیز اثرگذار باشد. در این پژوهش با فرض شهر به مثابه متن با هدف تبیین زبان پنهان کلانشهر مدرن تهران بر اساس امر بازنمایی شده، از روش تحلیل محتوای کیفی و کمی استفاده شد و برای مطالعه انضمامی شهر از طریق روایت ­های رسمی، نحوه بازنمایی شهر در آثار سینمایی منتخب سال ۱۳۹۵ مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به یافته ­ها می ­توان ادعا نمود امکان تجربه کلانشهر تهران از طریق فیلم­ های سینمایی مقدور نبوده و فیلم­ های ساخته شده در تهران در شناساندن فضای کالبدی شهر در معنای بالزاکی و حتی زولایی نیز موفق عمل نکرده ­اند و تهران مدرن فارغ از نگاهی تمامیت ­نگر که جنبه­ های سلبی و ایجابی مدرنیته را همزمان دربرگیرد، به عنوان مکان روابط رو به اضمحلال و آکنده از دوگانه­ های کلیشه ای ضمن نمایش جنبه­ های اغواگر مدرنیته به محملی برای بروز تیره­ و ­تارترین سویه ­های مدرنیته و حیات ذهنی گونه کلانشهری چون بی­ هویتی، فقدان عاطفی، خیانت، ازخودبیگانگی و دروغ تبدیل شده است.

زبان پنهان, کلانشهرمدرن, مدرنیته, آثار سینمایی