ژاله افشار قزوین - دانشجوی دکتری دانشگاه علوم تحقیقات تهران

یکی از مفاهیم و عناصری که بر بافت فکری و زبانی فردوسی تاثیر به سزایی داشته است، عناصر اربعه یا همان عناصر چهارگانه است. آب و باد، خاک و آتش به دلیل پیشینه های پیشاتاریخی و باستانی، ازجمله مفاهیمی هستند که هم به صورت ناخودآگاه و هم به دلیل احساسی ضرورت و اهمیتشان، به صورت خودآگاه در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان نمود داشته است. با توجه به گرایش شاعران و نویسندگان در عرصه های مختلف علمی و ادبی، استفاده از مفاهیم این عناصر، به شکل های مختلفی صورت می گرفته است. ازآنجاکه فردوسی شاعری حماسه سراست، در این مقاله به شیوه های به کارگیری عناصر اربعه در جهت ایجاد مفاهیمی ازجمله حکایات پهلوانی، سوگ ها و عزاداری های قهرمانان داستان، اعمال قهرمانانه مانند: آزمون ها و مفاهیم خیر و شر و ... اشاره خواهد شد. از نظر نویسندگان این مقاله، به کارگیری عناصر اربعه در ارائه مفاهیم حماسی شاهنامه، از ویژگی های سبکی فردوسی در خلق این حماسه ی بی بدیل است.

فردوسی، عناصر چهارگانه، حماسه.