امین آزادی - کارشناس ارشد شهرسازی، گرایش طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بیضا، فارس، ایران،
ناهید تابع بردبار - کارشناس ارشد مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لارستان، فارس، ایران،

نوگرایی یا مدرنیسم که از آن به نام های نوین گرایی یا تجددگرایی نیز یاد می شود، یک جنبش فلسفی و هنری است که از دگرگونی های گسترده در جامعه غربی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وجود آمد. این جنبش منعکس کننده میل به ایجاد اشکال جدیدی از هنر، فلسفه و سازمان اجتماعی بود که بازتاب جهان صنعتی نوظهور بود، از جمله ویژگی هایی مانند شهرنشینی، فن آوری های جدید و جنگ. بررسی مراحل رشد و توسعه کالبدی شهرهای جهان حاکی از تاثیر دو پارادایم مدرنیسم و پست مدرنیسم بر سازمان و ساختار فضایی شهرها می باشد. به گونه ای که تاثیرات این دو پارادایم منجر به توسعه شهرها، ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی و بزرگراه ها، ایجاد شهرک های اقماری و حومه شهرها داشته و بیش ترین تاثیر را در حوزه فضایی و کالبدی شهرها برجای گذاشته است. مدرنیسم و اثر آن مدرنیته، تاثیراتی بنیادی در حوزه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی فضایی داشته است و بیش از همه، تحول جامعه شهری، آن هم در ابعاد کالبدی-فضایی شهر، را هدف قرار داده و مفاهیم کهن شهرسازی را به شدت دگرگون کرده است. از سویی دیگر پست مدرنیسم نیز در زمینه اقتصادی، اجتماعی، سیاست و درزمینه روش شناسی نیز تاثیراتی بر سازمان فضایی شهر داشته است. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر ارزیابی ساختار فضایی کلان شهر تهران از دیدگاه مدرنیسم و پست مدرنیسم می باشد. روش کار در این تحقیق با رویکرد توصیفی- تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی تدوین شده است. یافته ها حاکی از آن است که در مدرنیسم مولفه های مانند ساخت و ساز بلندمرتبه و دانه دار به ترتیب در جایگاه های اول تا سوم و در پست مدرنیسم مولفه های مانند ترکیب کاربری ها و وجود تنوع در ساخت مسکن، وجود اصل اختیار در کالبد شهر و تراکم متوسط و کاربری ترکیبی اشاره کرد که در جایگاه های اول تا سوم از لحاظ تاثیرگذاری بر ساختار فضایی بر کلان شهر تهران نقش داشته اند. بنابراین تلفیق دانش و تجربیات بومی، مدرن و پسامدرن می تواند ضمن حفظ هویت شهری، ایمنی، زیبایی، توسعه پایدار شهری را تحقق بخشد.

مدرنیسم، پست مدرنیسم، فضا، برنامه ریزی شهری.