محمد حسین امینی فرد - گروه آموزشی علوم باغبانی و مرکز پژوهشی گیاهان ویژه منطقه دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محبوبه عسگریان - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته علوم باغبانی، گرایش فیزیولوژی گیاهان دارویی، ادویه ای و عطری. دانشکده کشاورزی، بیرجند
مهدی جهانی - دانشیار گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
مهدی خیاط - گروه آموزشی علوم باغبانی و مرکز پژوهشی گیاهان ویژه منطقه دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

ورمی کمپوست یکی از روش­های مناسب تبدیل مواد زاید آلی به کودهای آلی می باشد و استفاده از آن باعث بهبود شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک می شود.  همچنین مس یک عنصر ریزمغذی گیاه است، به گونه ای که کمبود آن، متابولیسم گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور بررسی تاثیر ورمی کمپوست و سولفات مس بر صفات بیوشیمیایی گیاه دارویی ریحان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجرا شد. فاکتورها شامل ورمی کمپوست در سه سطح (صفر، ۵ و ۱۰ تن در هکتار) و سولفات مس در سه سطح (صفر، ۳ و ۶ در هزار) با سه تکرار بودند. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که ورمی کمپوست اثر معنیداری بر میزان کلروفیل، فعالیت آنتی اکسیدانی، آنتوسیانین، فلاونوئید، قند و عملکرد بیولوژیک ریحان داشت، به طوری که بیشترین میزان فلاونوئید (۲۶/۳ میلی گرم بر گرم) با کاربرد ۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست و کمترین میزان آن (۶۵/۲ میلی گرم بر گرم) از شاهد بدست آمد. تیمار ۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست، ۰۵/۳۷ درصد نسبت به شاهد،  قند گیاه را افزایش داد. سولفات مس نیز بر میزان کلروفیل a و کل، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنول، محتوی آنتوسیانین، قند و عملکرد بیولوژیک تاثیرگذار بود، به طوری که بیشترین میزان فعالیت فنول و قند (به ترتیب ۲۹/۱۵ و ۹۹/۱۲ میلی گرم بر گرم) از تیمار ۳ در هزار سولفات مس و کمترین میزان آن ها (به ترتیب ۹۸/۱۰ و ۱۹/۹ میلی گرم بر گرم) از شاهد بدست آمد. نتایج اثرات متقابل نیز نشان داد، بیشترین میزان کلروفیل a (۶۲/۱ میلی گرم برگرم)، کلروفیل  b (۵۷/۲ میلی گرم بر گرم)، کلروفیل کل (۱۹/۴ میلی گرم بر گرم)، فعالیت آنتی اکسیدانی (۵۷/۹۲ درصد) و آنتوسیانین (۰۳/۳ میلی گرم بر گرم) با کاربرد ۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست و سولفات مس ۳ در هزار بدست آمد. علاوه بر این بیشترین افزایش در عملکرد بیولوژیک (۳/۲۰۹۶۸ کیلوگرم در هکتار) با کاربرد تیمار پنج تن در هکتار ورمی کمپوست همراه با سولفات مس شش در هزار و کمترین آن (۷/۱۶۵۹۶ کیلوگرم در هکتار) مربوط به شاهد بود.  با توجه به نتایج این آزمایش، می توان تیمار۱۰ تن در هکتار ورمی کمپوست و سولفات مس ۳ در هزار را بعنوان تیمار برتر برای بهبود برخی صفات بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانی  گیاه ریحان توصیه نمود.

آنتوسیانین, عملکرد بیولوژیک, فلاونوئید, قند, کلروفیل