جاوید جهانداری - دانشجوی دکتری/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران
رخشاد حجازی - استادیار/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران
سید علی جوزی - استاد/گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران
عباس مرادی - استادیار/گروه علوم جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

توسعه شهری و تغییرات الگوی کاربری زمین به شدت بر خدمت اکوسیستمی ترسیب و ذخیره کربن اثر می گذارد. برای تلفیق مفهوم این خدمت تنظیم اقلیمی در مباحث کاربری اراضی، کسب اطلاعات کاربردی از توزیع مکانی آن ضروری است، تا بتوان با کمک پهنه بندی و کمی­سازی، محل های حفاظت و توسعه را با استمرار تدارک این خدمت توسط اکوسیستم انتخاب نمود. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی روند تغییرات خدمات اکوسیستمی ترسیب و ذخیره کربن در روند رشد و توسعه شهری و ارزش­گذاری آن در حوزه آبخیزی واقع در شهر بندرعباس جهت بهبود برنامه ریزی مکانی سرزمین انجام شده است. در ابتدا نقشه پوشش و کاربری برای سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۲۰ تهیه و هم چنین پیش بینی تغییرات آتی با سناریوهای مختلف انجام شد. سپس با استفاده از مدل ذخیره سازی و ترسیب کربن InVEST، توزیع فضایی و تغییرات در ذخیره سازی و ارزش اقتصادی کربن به دست آمد. نتایج نشان داد بیش ترین مساحت منطقه مورد مطالعه مناطق بایر و مرتع است که طی دوره مورد مطالعه کاهش و کاربری­های انسان ساخت، پهنه های آبی و کشاورزی افزایش یافته اند. محاسبات مدل سازی، توان ترسیب کربن را از ۳۷۴۱۳۲۱/۰۸ تن در سال ۲۰۰۰ به ۳۷۶۳۶۹۵/۹۲ تن در سال ۲۰۲۰ با افزایش ۲۲۳۷۴/۸۲ تن و ترسیب مثبت کربن نشان داد، دلیل آن رشد زمین های کشاورزی بوده است. هم چنین ارزش اقتصادی این افزایش توان ترسیب طی دوره مورد مطالعه به میزان ۸۷۴۳۹۳/۰۸ دلار محاسبه شد. با توجه به غالبیت اراضی بایر و سناریو های تغییرات کاربری آینده، اهمیت اولویت دادن به توسعه محیط زیستی در طراحی و شهرسازی پایدار با ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم ضرورت دارد. کمی سازی میزان تغییرات خدمت ترسیب کربن و ارزش گذاری اقتصادی آن و تحلیل تضاد و هم افزایی با سایر خدمات اکوسیستمی اطلاعات مفیدی در اختیار برنامه ریزان قرار می گیرد.

برنامه ریزی فضایی, ترسیب کربن, توسعه پایدار شهری, خدمات اکوسیستمی, نرم افزار InVEST