حسین حاتم زاده - پژوهشگر ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
جواد نیک آزرم - پژوهشگر ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
رضا محمدی - دانشیار معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
ایرج برنوسی - دانشیار اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه ، ایران
صابر گلکاری - دانشیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایران
سوک وایندر سینگ - دانشیار مرکز بین المللی اصلاح ذرت و گندم سیمیت، مکزیک.

در دهه های اخیر، تغییرات آب و هوایی پیش بینی خشکسالی ها را در هلال مدیترانه پیچیده کرده است. بنابراین به منابع ژنتیکیبیشتری، جهت شناسایی لاین هایی با ژن های متحمل و سازگار به شرایط خشکی نیاز است. بدین منظور ۲۴۹ توده بومی گندم نانایرانی از سراسر ایران گردآوری و در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم در ۹۶-۱۳۹۵ به صورت مشاهده ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود کرمانشاه) مورد مقایسه قرار گرفتند. در فصل رشد و پس از برداشت داده های مربوط به صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک یادداشت برداری و اندازه گیری گردیدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنوع بالایی بین توده های گندم از نظر صفات تحت بررسی وجود داشته و از این تنوع میتوان در برنامه های اصلاحی بهره برد. نتایج تجزیه به مولفه هایاصلی نشان داد که توده های بومی خاستگاه جنوب از ظرفیت بالایی برای زودرسی در دو شرایط برخوردار بودند. شاخص های میانگین حسابی بهره وری AMP ، میانگین هندسی بهره وری GMP و میانگین هارمونیک HM همبستگی های مثبت معنیداری را با عملکرد دانه در هر دو شرایط نشان دادند. بنابراین میتوان شاخص های یاد شده را به عنوان بهترین شاخص های ارزیابیتحمل به تنش در این تحقیق معرفی کرد. در این پژوهش دو ژنوتیپ ۲۱۷ و ۲۴۱ بترتیب از خاستگاه های جنوب و شمال را بهخاطر دارا بودن بیشترین مقادیر برای شاخص های میانگین حسابی بهره وری ( AMP )، میانگین هندسی بهره وری ( GMP )، میانگین هارمونیک HM ، شاخص پایداری عملکرد YSI ، شاخص خشکی نسبی RDI و کمترین ها برای شاخص تحمل TOL وشاخص حساسیت به خشکی SSI ، میتوان به عنوان ژنوتیپ های مقاوم به تنش در برنامه های به نژادی بکار برد.

گندم، توده های بومی، شاخص های مقاومت به خشکی