زهرا علی اکبری - بخش گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی ابوریحان، دانشگاه تهران
منصوره میرابوالفتحی - آزمایشگاه تحقیقات مایکوتوکسین ها، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور
حشمت اله امینیان - بخش گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی ابوریحان، دانشگاه تهران
روح اله کرمی اسبو - آزمایشگاه تحقیقات مایکوتوکسین ها، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور

یکی از بیماری های مهم ذرت، پوسیدگی خوشه ذرت می باشد که توسط گونه های مهم فوزاریوم ایجاد می شود. در این بیماری دانه ها می توانند به مایکوتوکسین هایی از گروه تریکوتسن ها آلوده شوند. در طی سال های ۸۷- ۱۳۸۶ از مزارع ذرت منطقه مغان بازدید و تعداد ۴۰ نمونه، در مرحله برداشت و قبل از مرحله سیلو به طور تصادفی به طریقی جمع آوری شد تا بتواند تفاوت های اقلیمی و آب و هوایی نواحی مختلف منطقه را پوشش دهد. دانه ها از نظر آلودگی گونه های فوزاریوم و داکسی نیوالنول (DON) بررسی شدند. برای جداسازی گونه های فوزاریوم از محیط کشت های Nash-Snyder، PDA و Czapek استفاده شد. سپس جدایه های حاصل تک اسپور شده، با استفاده از محیط های PDA و CLA بررسی و با استفاده از منابع معتبر در سطح گونه شناسایی شدند. گونه های فوزاریوم جدا شده از نمونه های ذرت مغان و فراوانی آن ها عبارت بودند از: F. verticillioides، ۶۵/۵۷%، F. proliferatum، ۸۷/۳۳%، F. nygamai، ۸۶/۴% و F. oxysporum، ۰۶/۳%. میزان DON نمونه ها با استفاده از روش کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC) و ستون های ایمنوافینیتی (IAC) بررسی شد. نتایج تجزیه نمونه ها نشان داد، آلودگی به DON در ۴۵% از کل نمونه ها وجود دارد. آلودگی در نمونه های آنالیز شده از حداقل ۴/۵۹ تا حداکثر ۵۵/۵۴۲ ng/g و میانگین کل آلودگی ۳۰/۹۵ ng/g بود که این مقدار از حد مجاز تعیین شده برای ذرت در جهان (۱ ppm) کمتر می باشد. برای بررسی امکان تولید DON توسط جدایه های فوزاریوم دانه ذرت مغان، تعداد ۱۰ جدایه (از هر گونه دو جدایه) به عنوان نماینده انتخاب شد و میزان داکسی نیوالنول تولید شده توسط هر جدایه پس از یک هفته در دمای ۲۷- ۲۵ و دو هفته در ۱۲ درجه سلسیوس اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که جدایه هایF. nygamai، . oxysporum F وF. verticillioides، DON تولید نکردند و دو جدایه F. proliferatum، DON تولید نمود. به منظور امکان تولید DON توسط جدایه F. proliferatum در ذرت، این جدایه مجددا به بلال مایه زنی شد و پس از ده روز میزان DON در دانه های ذرت های مذکور ردیابی گردید. نتایج نشان داد که جدایه اخیر در دانه های ذرت می تواند DON تولید نماید.

داکسی نیوالنول, فوزاریوم, ذرت