معصومه پوراسماعیل - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
همایون کانونی - دانشیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
فاطمه سیفی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شاهد، تهران، ایران
علاءالدین کردناییج - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد ، تهران، ایران
بهزاد سرخی - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
علی سجاد بکایی - محقق، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

یکی از اثرات تغییرات اقلیم کاهش بیشتر بارندگی در نواحی خشک جهان است. بهره گیری از تنوع طبیعی موجود در ژرم پلاسم گیاهی به منظور دستیابی به نمونه های ژنتیکی با درجه تحمل بیشتر، یکی از رویکردهای پیش رو در برابر اثرات منفی تغییرات اقلیم بر تولید و جز ضروری برای کشاورزی پایدار به شمار می رود. این پروژه با هدف دستیابی به نمونه های ژنتیکی با پتانسیل عملکرد بالا در مواجهه با تنش خشکی انتهای فصل بر روی ۷۰ نمونه ژنتیکی نخود تیپ کابلی بانک ژن گیاهی ملی ایران انجام پذیرفت. به این منظور نمونه های ژنتیکی در قالب طرح آگمنت در سال زراعی ۹۵- ۱۳۹۴ در کرج و کردستان به صورت بهاره کشت شدند. در کردستان، نمونه ها در دو شرایط کشت دیم و کشت با اعمال دو آبیاری تکمیلی در مرحله غلاف بندی موردبررسی قرار گرفتند. در کرج نیز نمونه ها با اعمال دو تیمار آبیاری، آبیاری نرمال در تمام مراحل رشد گیاه و آبیاری تا زمان گلدهی و قطع آبیاری از زمان گلدهی به بعد، با یکدیگر مقایسه شدند. در طول فصل رشد، صفات زراعی یادداشت برداری شد. با برآورد شاخص های تحمل و حساسیت تنش و گروه بندی نمونه های ژنتیکی بر اساس صفات زراعی و شاخص های تحمل و حساسیت با بهره گیری از تجزیه به مولفه های اصلی و تجزیه خوشه ای در سنندج نمونه های KC۲۱۵۱۷۲، KC۲۱۵۲۸۶، KC۲۱۵۳۶۹ و KC۲۱۶۰۱۰ در کرج نمونه های KC۲۱۵۲۸۶، KC۲۱۵۷۲۷، KC۲۱۵۴۴۲، KC۲۱۵۴۴۳ و KC۲۱۶۰۲۳ با بالاترین مقادیر GMP و STI و پایین ترین مقادیر TOL و SSI نمونه های با پتانسیل عملکرد بالا و متحمل نسبت به تنش خشکی شناخته شدند. با جمع بندی نتایج نمونه های KC۲۱۵۲۸۶، KC۲۱۵۴۴۲ و KC۲۱۵۴۴۳ نمونه های ژنتیکی امیدبخش در هر دو سایت بودند.  نتایج این پژوهش توجه به نمونه های ژنتیکی بومی  به عنوان میراث باارزش ملی برای پیشبرد اهداف به نژادی را مشخص می سازد.

پتانسیل تولید, تنش خشکی, تنوع ژنتیکی, ژرم پلاسم نخود, شاخص های تحمل, کشت دیم