شهرام منصوری - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی مرتع
الهام قهساره اردستانی - استادیار، گروه مهندسی طبیعت دانشگاه شهرکرد
حجت اله خدری غریب وند - پژوهشکده بختیاری شناسی دانشگاه شهرکرد

گون گزی (Astragalus adscendens Boiss & Hausskn.) گیاهی صمغ زا، از خانواده بقولات، جنس گون و رویشگاه اصلی آن ایران است. گونه گون گزی با توجه به محدودیت رویشگاهی و منحصر بودن اکثر رویشگاه ها به کشور ایران و همچنین از لحاظ ارزش ها و خدمات اکولوژیک قابل ارائه به جامعه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. علاوه براین، این گونه نقش بارزی در حفاظت آب وخاک و ترسیب کربن در اکوسیستم های مرتعی ایفا می کند. گونه گون گزی با توجه به تولید گزانگبین از لحاظ اقتصادی اهمیت زیادی دارد. این گیاه به عنوان گونه اصلی و غالب در سطح وسیعی از مراتع استان چهارمحال و بختیاری پراکنش دارد. با این وجود، با توجه به شرایط اقلیمی دهه های اخیر در معرض خشکیدگی قرار گرفته است. عوامل طبیعی و انسانی از قبیل آتش سوزی، تغییر کاربری اراضی، چرای بی رویه و خارج از فصل (کوبیدگی خاک)، بوته کنی و بهره برداری به عنوان سوخت و استحصال گزانگبین این گونه را در معرض تهدید قرار داده است. علاوه براین، شیوه های بهره برداری سنتی و عوامل محیطی حشره پسیل گون را در معرض انقراض قرار داده است. با توجه به اهمیت و ارزش های اکولوژیکی، اقتصادی و خدمات اکوسیستمی این مطالعه پیشنهاد می کند این گونه در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از رویشگاه های اصلی از جنبه های مختلف مورد بررسی علمی قرار گیرد تا ضمن اینکه ارزش های آن برای جوامع محلی به رسمیت شناخته و معرفی شود زمینه حفاظت و بهره برداری اصولی از آن نیز فراهم گردد.

گون، گزانگبین، پسیل، چهارمحال و بختیاری